zamenhof?! quem é esse cara?

Zamenhof?! Quem é esse cara?

1. Quando eu era menino, como todo bom brasileiro, acho, aprendi a língua do Pê. A gente falava com amigos, acreditando que ninguém entendia. Pra quem nunca ouviu falar disso, eis a regra: após cada sílaba, repete-se a mesma, substituindo-se cada consoante pela letra P; a palavra dobra de tamanho.
     Exemplo: Topôdospôs ospôs popôlípitipicospôs dopô Brapasilpil sãopão sapafapadospôs.
    Algumas crianças mais metidas diziam que falavam a língua do Tê, do Zê, etc. É só substituir o Pê e está feita a língua. Para mal das crianças metidas, o Pê sempre reinou soberano e as outras línguas eram vassalos de nada.
    Objetivo? Não ser entendido. Exibir habilidades.
    Houve um dia em que descobri que havia um dialeto dentro da língua do Pê. Uma língua mais pobre, um “sermo vulgaris”. Algo como falar “os menino comeu os peixe”. Em vez de repetir a sílaba, falava-se “PÊ” antes dela.
    Exemplo: Pêmuipêtos pêpopêlípêtipêcos pêbrapêsipêleipêros pêssão pêlapêdrões.
    Na adolescência, Angela, irmã mais nova, que estudava num colégio só para moças, o Paulo de Frontin, apareceu com uma outra língua. Essa, sim!, sofisticada. Era como falar grego, latim ou alemão. Era difícil de aprender mas, após alguma prática, era a glória. Eis a regra: as sílabas sofriam acréscimo, conforme sua vogal: áik, ênder, óber, ímis, ufúks (havia variantes). Consoante pós-vogal e til eram falados em separado.
    Exemplo: Nóber Bráik-zímis-éle  náik-óber-til  háik  páik-érre-tímis-dóber-ésse  máik-ésse  quáik-drímis-lháik-ésse.
    Chegamos a conversar nessa língua louca.

2. A humanidade fala mais de seis mil línguas. Alguém resolver que vai inventar uma língua a mais, parece coisa totalmente sem sentido, coisa de doido. Com que objetivo? No entanto, em 1532, Juan Luis Vives, judeu nascido na Espanha (mas que de lá saíu, após a morte de seus parentes, pela Inquisição), amigo de Erasmo de Roterdam e Tomás Morus, e que, como todos os humanistas da época, publicava em latim, escreveu o seguinte: “Seria uma felicidade se houvesse uma língua única, que pudesse ser utilizada por todos os povos… O latim vai desaparecer. Então uma grande confusão dominará todas as ciências e os povos viverão em total isolamento”.
    Na verdade, dizer que o “latim vai desaparecer” é eufemismo. O latim já estava desaparecendo. A filosofia e a ciência eram escritas em latim mas as línguas nacionais já criavam suas literaturas. Pensemos na Divina Comédia de Dante (1307!), nas obras de Gil Vicente, Juan de Encina, nos poemas de Leonardo e Michelangelo (isto, em torno de 1500 e anos seguintes). O Príncipe, de Maquiavel, é de 1513, em italiano (mas traz os títulos, curiosamente, em latim).
    No século XIX houve diversas tentativas de se criar uma língua que substituísse o latim nas publicações científicas e nas relações entre falantes de línguas diferentes. A que mais teve sucesso foi o volapuk. Apesar de ter conseguido três congressos internacionais, o volapuk acabou perdendo o prestígio por causa da sua própria estrutura e rigidez: as palavras eram agrupadas de acordo com categorias e suas variações de gênero, número, tempo verbal, etc. Essa língua, sim, era coisa de louco. Artificialíssima.
    Em 1887 Lázaro Luis Zamenhof lançou as bases do Esperanto.
Continue lendo “zamenhof?! quem é esse cara?”

Visitas: 388

rakontu alian anjo 16. la veto kun la Diablo

la veto kun la Diablo

LA VETO KUN LA DIABLO

   
                 

                                           la veto kun la Diablodesegnaĵo de ricardo garanhani

Noto: Ĉi-tiu lasta rakonteto aldonas al mia kolekto temon ege ripetata en la populara literaturo: veto kun la Diablo. Ĉi temo ja havas siajn variantojn pli noblajn kaj plenajn je filozofio, kaj eĉ kun pinĉaĵo de metafiziko; la du plej imponaj ekzemploj estas la Libro de Ijob, el la Malnova Testamento, kaj Faŭsto, de Goethe (1749-1832). Rilate tiujn pli noblajn variantojn, ne la rolulo vetas kun la Diablo, sed, tre strange, Dio mem. Ijob kaj Faŭsto estas la viktimoj de la disputo kaj ambaŭ restas kiel simboloj de sia epoko.
    La rakonteko de mia avino estas unu inter multaj, kiuj trakuras Brazilon. En la plejmulto, estas la virino tiu, kiu sukcesas bonan strategion por venki la Diablon, nekonscia elaĉeto el la peko de la kompatinha Eva, kiu falis antaŭ la unua tentado. Ĝenerale, ili havas erotikan etoson. Tio kompreneblas.

    Iu tre malriĉa viro jam estis laca pri sia malriĉeco. Iutage aperis al li la Diablo kaj prezentis proponon.
    – Se vi volas riĉiĝi, ni faru kontrakton. Vi ricevos monon kaj estos sana por ĉiam, komence de morgaŭ. Post unu jaro mi revenos. Se vi prezentos al mi taskon, kiun mi ne sukcesos fari, via animo estos libera kaj vi havos por ĉiam via tuta oro. Kontraŭe, se mi sukcesos plenumi la proponitan taskon, do mi kunportos vian animon ĝis la plej malproksimaj malproksimaĵoj.
    La viro ne hezitis. Li opiniis ke unujara limtempo sufiĉos por ke li trovu nefareblan taskon por prezenti al la Diablo. Li diris jes. La Diablo malaperis meze de eksplodo de fumo kaj sulfur-odoro.
    La postan tagon komencis la mirakloj. Lia edzino estis vizitata de urbano, kiu parolis al ŝi pri heredaĵo. Ludante en la korto lia filo trovis enterigitan kofron plenan je oro. Li mem, dum fiŝado, trovis ĉe riverbordo sakon plenan je mono.
    Ho, kia feliĉo. Ilia vivo ŝanĝiĝis kaj la viro fine forgesis la kontrakton faritan inter li kaj la Diablo, kvazaŭ lia subita riĉeco estis rezulto de hazardo.
    La tempo pasis.
    La tempo pasis iomete pli.
    La tempo pasis ankoraŭ pli.
    Iutage li havis premsonĝon kaj vekiĝis kovrita de ŝvito. Li sonĝis pri la diabla vizaĝo, kiu spiris varman aeron ĉe lia propra vizaĝo. Subite li memoris pri ĉio.

Continue lendo “rakontu alian anjo 16. la veto kun la Diablo”

Visitas: 560

rakontu alian anjo 15. la enigmo

la enigmo

LA ENIGMO

     

 

la enigmo

 

desegnis ricardo garanhani

Noto: En la popola literaturo de la tuta mondo estas monto da rakontoj en kiuj la plej juna frato, ĝenerale rigardata kiel stulta, bone sukcesas. Inter tiuj de mi konata, la plej rafinita kaj poemeca estas la mirinda biblia historio de Jozefo. Ankaŭ oftas rakontetoj en kiuj enigmo prezentiĝas al la heroo, kun minaco de granda puno, se li eraras, aŭ granda rekompenso, se li trafas la respondon. Unu el tiuj, la rakonto pri Edipo, ricevis gravan kronon en literaturo. Deĉifru min, kontraŭe mi vin voros, diradis la Sfinkso al la vojirantoj. Edipo solvis la enigmon, ricevis regnon eĉ kun ĝia reĝino, sed la destino kaŝis ene de lia venko la tragikan fatalon, kiun li opiniis evitebla.
    Ĉi tiu rakonteto de mia avino similas al la vivo vivata de ŝi: naiva, humila, senpretenda. La minimuma rakontado, sen fantaziaĵo, poemeca imagaĵo aŭ cerbumado pri homa destino. La absoluta simplaĵo, por infanoj kiuj komencas kompreni la mondon.

    Estis foje tri fratoj. Tiu plejaĝa, tiu de la mezo kaj tiu plejjuna. La plejjunulo ĉiam volis fari tion, kion faris la du pliaĝaj sed li estis iomete stulta kaj ĉion fuŝis kaj la fratoj batis kaj admonis lin.
    Foje la fratoj decidis iri al la urbo ĉar la princino parolos enigmon kaj tiu, kiu solvos ĝin, edziĝos kjun ŝi kaj gajnos duonon de la regno. Se ne, li restos sklavo en la palaco.
    Nu, la plejjunulo diris ke ankaŭ li iros. La fratoj tre diskutis kaj diris al la patro ke li ĉion fuŝas kaj ili ne volas prizorgi stultan fraton.
    Sed la plejjunulo tiom kaj tiom petis ke la patro permesis kaj ekiris la tri.

Continue lendo “rakontu alian anjo 15. la enigmo”

Visitas: 496