Posts

Publicado em

herons and scavengers… 03

valdemaro kaj hermeso

3. The residents

Translated by Angela Telles-Vaz
Proofread by Izabel Arocha

I spoke about herons and claws and beaks. Herons fly, it’s true. But claws and beaks are a literary exaggeration. Now, I don’t remember a fact that pains me, that frightens me, that panics me. Something must have been terrible at the time, but today it doesn’t make any difference.
I think that these memories could be just herons. On that occasion, it’s true, it must have been tragic, fatal, deformed and monstrous birds, there are a few similar, no more herons, but terrifying creatures in the almost hidden corners of Hieronymus Bosch. But after so long, now, these memories of mine show themselves soft and delicate, white flying herons in a Japanese painting.
And if I ask myself if this marked the paths through which wonders my experience, I say I do not know. It is possible. It is very possible. The halo which I thread for myself, the protective armor of shyness, the future scares, the longing I felt. I don’t know. I don’t know. It’s possible. It’s very possible.
It’s almost certainly yes.
The following scene that comes to my mind shows me already sitting on the floor among some boys. No, they were not boys, they were lads or kids. The Orphanage was in Campo do Meio, State of Minas Gerais. Searching later in books on municipalities, from IBGE (the Brazilian Institute of Geography and Statistics), I found out it was called: Saint Joseph’s Professional and Agricultural Institute. We were in Minas, but the environment was more like the carioca people from Rio de Janeiro. Most of us had been herded, assembled at the city which was at the time the country’s capital: white, blacks and mulattos. Pretty soon, I found out that I was one of the youngest. This would help me terribly, making things much easier for me, to the detriment of the older ones. I don’t know the age limits of that small population and, even less, the number of its inhabitants. I imagine that the age would vary between six and fourteen years old. (weren’t they supposed to take another path later?). I never get an accurate idea on the number of children and adolescents. What pettiness our memory depends on! A fly can allow it to raise empires, compose immense panels. Well…
The little ones formed their small groups just like the bigger ones. I would like to remember about the closest, the more intimate ones: Valdemar, Hermes, Bucket, Zé da Silva, Bleached Kitty, Little Marcos… I must have forgotten someone… Maybe forever.
Valdemar was fair skin, had a hoarse voice. Curly hair, green, grey, blue kind of eyes, his eyes changed colors with each memory. He would sit on the ground and would draw a mermaid profile. Inevitably, he would draw a mermaid profile. With him I learned how to draw female profiles that haunt me until today. Is that the reason why the women of Piero della Francesca impress me so much? those huge foreheads, eyes a little puffy, slightly primitive traits…Valdemar is there to accompany me during all the memories. When I say “we”, without referring to the entire student body, I will be talking about him and a few other friends.
I think he was older than me. I don’t remember him in the classroom. Or would it be many of the same age?, as to be spread over the same class. I don’t know. Valdemar is with me when we draw on the ground, play with clay or sing.
Hermes was a mulatto, tall and thin. One day I learned that the first Brazilian president was called Marshal Hermes and from then on I always tried to imagine my little friend dressed as a marshal holding a sword or something that the president usually handles. I never could. His looks were laughable, unbalanced with that confused and imprecise load, medals, horse, perhaps a crown, uniform, cape and many more important things! He was Hermes again, soft mulatto, thin, tall. His voice was sharp. His eyes remind me of transparent honey. It seems as I could pass through him when looking into his eyes. His skin was beautiful like burned bronze and later when in middle school I studied that the Egyptians skin were like bronze or copper, and so are the Hindus, I thought immediately about my distant friend, he would certainly be Egyptian or Hindu for he had straight hair and was tall and thin. I remember more: sometime after my departure, he said that all of us were all very thin. I could see the painful truth. And I remembered how he was strong and looked beautiful to me, the first time I saw him.
Was Hermes or Valdemar who taught the rest of the group the little song about St. Peter?

    My father tied my eyes
So St. Peter could untie them.
The girl who takes pity on me
Come here and untie my eyes…   

I cannot remember. However I remember that it was him, for sure the one who renovated the wheels of the little cars made of clay and we were all marveled with the invention of the carburetor bars. I will return to this in another chapter.
The last image I have of this sad and skinny boy, with the transparent look like an angel is from the night before my departure. He was deeply sad, head down and discouraged. I think he was crying. I said I would rather not go. I didn’t want to leave him there. He said that I had no right to be sad. I had a mother, I was leaving and it was a beautiful dream. They would remain suffering, eating misery, being kicked in the ass, getting thinner… He put his little arms next to mine and, seeing those bones under the skin, my whole body trembled and I felt as if a knife was moving inside my heart. It really hurt to see him with arms so skinny, so weak and melancholic.
I said no more claws or vultures beaks on me. But what kind of mystery feels my eyes with tears and make my hands shake? Where did the benevolent ghost of this little mulatto angel hide, he who didn’t grow up, didn’t accompany me through life, who is planted within me as an undying boy?

to be continued on next sunday.

Publicado em

garças e abutres… 03

valdemaro kaj hermeso

3. Os habitantes    

    Falei em garças e garras e bicos. Garças voam, é verdade. Mas garras e bicos é exagero literário. Não me lembro agora de um fato que me doa, que me assuste, que me apavore. Alguma coisa devia ser terrível, na ocasião, mas hoje não faz a mínima diferença.
Penso que todas estas lembranças poderiam ser apenas garças. À ocasião, é verdade, deviam ser aves trágicas e fatais, deformadas, monstruosas, há algumas parecidas, não mais garças, mas terríveis criaturas em cantinhos quase escondidos de Hieronimus Bosch. Mas, tanto tempo depois, agora, essas minhas lembranças se mostram suaves e delicadas, brancas garças a voar, numa pintura japonesa.
E se me pergunto se isto marcou os caminhos por onde perambula a minha vivência, respondo que não sei. É possível. É muito possível. A auréola que teci para mim, a couraça de protetora timidez, os sustos futuros, as saudades que senti… Não sei. Não sei. É possível. E muito possível.
É quase certo que sim.
A cena que me ocorre a seguir já me mostra sentado no chão, entre alguns meninos. Não, não eram meninos, eram garotos ou guris. O internato ficava em Campo do Meio, Minas Gerais. Pesquisando mais tarde em livros sobre municípios brasileiros, do IBGE, descobri o nome: Instituto Profissional e Agrícola São José. Estávamos em Minas, mas o ambiente era carioca. A maioria de nós tinha sido arrebanhada na cidade que, à época, era a capital federal: brancos, negros e mulatos. Logo logo, descobri que eu era um dos mais novos. Isto me ajudaria terrivelmente, facilitando muito as coisas para mim, em prejuízo dos mais velhos. Não sei os limites de idade daquela pequena população e, menos ainda, sei do número de seus habitantes. Imagino que as idades deveriam variar entre seis e quatorze anos (depois, não haveriam de tomar outro rumo?). Mas jamais conseguiria uma idéia precisa quanto ao número de crianças e adolescentes. De que mesquinharias depende nossa memória! Um mosquito pode permitir que ela levante impérios, componha painéis imensos. Bem…
Os pequeninos formavam seus grupinhos e assim os maiores. Quero me lembrar dos mais próximos, os mais íntimos: Valdemar, Hermes, Bojão, Zé da Silva, Gata Russa, Marquinhos… Devo ter esquecido algum… Talvez, para sempre.
Valdemar era claro, tinha a voz rouca. Cabelos encaracolados, olhos verdes, cinzentos, azuis, seus olhos mudam de cor a cada lembrança. Sentava-se no chão e desenhava uma sereia de perfil, inevitavelmente, desenhava uma sereia de perfil. Com ele aprendi a desenhar perfis femininos, que me perseguem até hoje. Seria por isso que as mulheres de Piero della Francesca me impressionam tanto? Aquelas enormes testas, os olhos um pouco empapuçados, os traços ligeiramente primitivos… Valdemar há de me acompanhar durante todas as lembranças. Quando eu falar “nós”, sem me referir a todo o corpo de alunos, estarei falando dele e dos outros poucos amigos.
Acho que ele era mais velho do que eu. Por que não me lembro dele, na sala de aula. Ou seriam tantos da mesma idade?, a ponto de serem distribuídos por muitas turmas da mesma série. Não sei. Valdemar está comigo quando desenhamos no chão, brincamos com barro ou cantamos.
Hermes era mulato, alto e magro. Um dia aprendi que na história do Brasil o primeiro presidente se chamava marechal Hermes e a partir daí sempre tentei imaginar o meu amiguinho vestido de marechal e segurando uma espada ou algo que presidente costuma segurar. Nunca consegui, ele ficava ridículo, se desequilibrava com aquela carga confusa e imprecisa, medalhas, cavalo, quem sabe uma coroa, farda, capa, tanta coisa importante! Voltava a ser Hermes, mulato mansinho, magro, alto. Sua voz era fina. Seus olhos me lembram o mel transparente. Parece que a gente atravessava através dele, quando o olhava nos olhos. A pele era bonita, um bronze queimado, e quando estudei, no ginásio, que os egípcios eram cor de bronze ou cobre, e assim também os hindus, lembrei-me, na hora, do amigo distante, com certeza seria egípcio ou hindu, porque tinha os cabelos lisos e era alto e magro. Lembro mais: algum tempo antes de minha saída, ele disse que estávamos todos muito magros. Eu pude reparar a verdade dolorosa. E me lembrei de como ele era forte e me parecia belo, à primeira vez que o vi.
Foi Hermes ou Valdemar quem ensinou ao resto do grupo a cançãozinha que falava de São Pedro?

    Meu pai amarrou meus olhos
Para São Pedro desamarrar.
A menina que tem dó de mim
Venha meus olhos desamarrar…

Não consigo lembrar. Lembro, porém, que foi ele, com certeza, que inovou as rodas dos carrinhos de barro e nos maravilhou com a invenção das grades do carburador. Voltarei a isto, noutro capítulo.
A última lembrança que tenho desse menino triste e magro, de olhar transparente como o de um anjo, é a da noite que antecedeu a minha partida. Ele estava profundamente triste, cabisbaixo e abatido. Acho que chorava. Falei que preferia não ir embora, que não queria deixá-los lá. Ele disse que eu não tinha direito de estar triste. Eu tinha mãe, ia voltar, era um sonho maravilhoso. Eles continuariam ali, sofrendo, comendo misérias, levando porradas, emagrecendo… Colocou seu bracinho junto do meu e, ao ver aqueles ossinhos sob a pele, meu corpo todo estremeceu e eu senti como que uma faca mexendo no meu coração. Doeu muito vê-lo com os braços tão fininhos, ele todo fraco, tão melancolicamente doente.
Eu disse que não há mais garras nem bico de abutres dentro de mim. Mas que mistério é esse que enche meus olhos de água e me estremece a mão? Onde se escondeu o fantasma benévolo desse anjinho mulato que não cresceu mais, que não me acompanhou pela vida afora, que se plantou dentro de mim, como um menino imorredouro?

continua no próximo domingo.

Publicado em

ardeoj kaj vulturoj… 03

valdemaro kaj hermeso

3. La loĝantaro   

    Mi parolis pri ardeoj kaj krifoj kaj bekoj. Ardeoj flugas, tio veras. Sed krifoj kaj bekoj, ŝajnas esti literatura troigo. Nun mi ne memoras pri iu fakto kiu doloras, kiu ektimigas, kiu terurigas. Tiutempe, kelkaj faktoj devis esti teruraj, sed hodiaŭ tio absolute ne ĝenas.
Mi pensas ke ĉiuj tiuj memoraĵoj povas esti ardeoj. Je sia tempo, vere, ili devis esti tragikaj kaj fatalaj birdoj, torditaj, monstrecaj, ekzistas kelkaj similaj, ne plu ardeoj sed teruraj kreitaĵoj en preskaŭ kaŝitaj anguletoj de pentraĵoj de Hieronimus Bosch. Sed post tiom da tempo, nun, tiuj miaj memoraĵoj montriĝas mildaj kaj delikataj, blankaj ardeoj kiuj flugas en japana pentraĵo.
Kaj se mi demandas al mi, ĉu tio lasis spurojn sur la vojoj sur kiu mia ekzistado vagadas, mi respondas ke mi ne scias. Tio eblas. Tio tre eblas. La aŭreolo, kiun mi teksis por mi mem, la kiraso farita de protektanta timideco, la estontaj ektimadoj, la saŭdadoj, kiujn mi suferis… Mi ne scias. Mi ne scias. Tio eblas. Tio tre eblas.
Mi preskaŭ certas ke jes.
La venonta sceno montras min jam sidiĝanta surgrunde, inter kelkaj knaboj. Ne, ili ne estis knaboj, estis buboj aŭ etuloj. La internulejo situis en la urbo Kampodomejo, provinco Minasĝeraiso. Serĉante poste en libroj pri brazilaj municipoj, mi eltrovis la nomon: Instituto pri Profesioj kaj Agrikulturo Sankta Jozefo. Ni estis en Minaso sed la ĝenerala etoso estis el Rio-de-Ĵanejro. La plejmulton inter ni, oni akaparis en la federacia ĉefurbo: blankuloj, nigruloj, mulatoj. Tuj tuj mi malkovris ke mi estis unu el la plej junaj. Tio intense helpos min kaj faciligos al mi pri multaj aferoj, sekve, kun malprofito por la pliaĝuloj. Mi scias nek pri la aĝolimoj de nia malgranda loĝantaro nek pri la kvanto de la lernantoj. Mi opinias ke la aĝoj devus esti inter ses kaj dekkvar (ĉu poste ili ne devus esti kondukataj al aliaj lokoj?). Neniam mi sukcesus precize ekpensi ion pri kiom da infanoj, kiom da adoleskantoj… Ho, nia memoro! de kiaj malgravaĵoj ĝi dependas! Tamen, moskito sufiĉas por ke ĝi starigu imperiojn, desegnu imensajn panelojn. Do…
La etuletoj faris siajn grupetojn kaj egale la granduloj. Mi volas memori pri la plej intimaj: Valdemaro, Hermeso, Vazego, Ze da Silva, Blanka Katino, Marketo… Eble mi forgesis kelkajn… Eble, porĉiame…
Valdemaro havis helan haŭton kaj raŭkan voĉon. La haroj estis buklaj, okuloj verdaj, grizaj, bluaj, en ĉiu memoraĵo liaj okuloj ŝanĝas. Li sidiĝis surgrunde kaj desegnis profilon de sireno, li nepre desegnis profilon de sireno. Ĉe li, mi lernis kiel desegni profilojn de inaj vizaĝoj kaj tion mi faras ĝis hodiaŭ. Ĉu eble pro tio, la virinoj de Piero della Francesca tiom impresas min? La enormaj fruntoj, la ŝvelitaj okuloj, la trajtoj delikate primitivaj… Valdemaro akompanos min en ĉiuj rememoroj. Se mi diros “ni”, sen specife mencii la tutan internularon, tio signifas ke mi parolas pri li kaj kelkaj aliaj malmultaj amikoj.
Mi pensas ke li estis pli aĝa ol mi. Ĉar mi ne vidas lin en mia instruĉambro. Ĉu eble estis multaj el la sama aĝo kaj tiel ni faris grupojn en diversaj ĉambroj? Mi ne scias. Li estas ĉe mi kiam ni desegnas surgrunde, kiam ni ludas per argilo kaj kiam ni kantas.
Hermeso estis mulato, alta kaj magra. La instruistinoj instruis ke en nia Brazila Historio la unua prezidanto nomiĝis marŝalo Hermeso; kaj depost tiam, mi klopodis por imagi mian amiketon vestitan kiel marŝalon, tenante glavon aŭ ion uzatan de prezidanto. Mi neniam sukcesis, li iĝis mokinda, perdis la ekvilibron pro tiu senorda kaj malpreciza kargo, medaloj, ĉevalo, eble eĉ krono, kiom da gravaj aferoj! Li denove estis Hermeso, dolĉega mulato, magra, alta. Lia voĉo estis akuta. Liaj okuloj pensigas min pri travidebla mielo. Ŝajnas ke ni transpasis tra li, lin rigardante en la okuloj. La haŭto estis bela, brunita bronzo kaj kiam, dum la liceaj instruoj, mi studis ke egiptoj estis je bronza aŭ kupra koloro, kaj same la hindoj, mi tuj memoris pri mia distanta amiko, certe li estis egipto aŭ hindo, pro liaj malkrispaj haroj, alto kaj magreco. Mi memoras ion plie: kelka tempo antaŭ ol mi forlasis ilin, li diris ke ni ĉiuj estis tro magraj. Kaj mi rimarkis tiun amaran veron. Kaj mi memoris ke li estis forta kaj bela, la unuan fojon kiam mi lin vidis.
Ĉu Hermeso aŭ Valdemaro instruis al ni la kanzoneton kiu parolis pri Sankta Petro?

    Paĉjo vindis okulojn miajn
Por ke Sankta Petro malvindu min.
Se vi volas esti kompata,
Malvindu min, ho junulin’…

Mi ne sukcesas memori. Sed mi bone memoras ke li, tute certe, enkondukis la novaĵon pri la moviĝantaj radoj de niaj ceramikaj aŭtomobiletoj kaj mirigis nin per la invento de la radiatora krado. Pri tio, mi parolos en alia ĉapitro.
La lasta memoraĵo pri tiu malĝoja kaj magra knabo, de rigardo travidebla kiel rigardo de anĝelo, estas pri la nokto kiu okazis antaŭ mia forvojaĝo. Li estis profunde malĝoja, kapklinita kaj deprimita. Mi pensas ke li ploradis. Mi diris ke mi preferus ne foriri, ĉar mi ne volis forlasi ilin tie. Li diris ke mi ne rajtas malĝojiĝis. Mi havas patrinon, mi reiros al ŝi, estas mirinda revo. Kaj ili restos tie, ĉagrenitaj, manĝante aĉaĵojn, suferante batadojn, maldikiĝante… Li metis sian braketon ĉe la mia kaj, vidante tiujn ostetojn sub la haŭto, mia tuta korpo frostotremis kaj mi kvazaŭ sentis tranĉilon moviĝante ene de mia koro. Tre doloris vidi lin kun tiel mincaj brakoj, li tiel malforta, tiel melankolie malsana.
Mi diris ke ne plu estas vulturaj krifoj aŭ bekoj ene de mi. Sed kiu estas tiu mistero, kiu plenigas miajn okulojn per akvo kaj tremigas mian manon? Kie sin kaŝis la amikema fantomo de tiu mulata anĝeleto kiu ne plu kreskis, kiu ne akompanis min dum la tuta vivo, kiu sin plantis ene de mi kvazaŭ nemortema knabo.

daŭrigo en la venonta dimanĉo.