kanzonoj de gil vicente

30/10/201320/01/2022

Gil Vicente 41. AKTO PRI MOFINA MENDES (1534)

Resumo:

La Monaĥo eniras kaj faras predikon plenan je citaĵoj, multaj sencensaj. Li estas sendita por prezenti la figurojn de la Akto: la Virgulinon kun siaj servistinoj Prudento, Malriĉeco, Humileco kaj Fido. Ili legas librojn kaj Maria demandas al ĉiu pri tio, kion ili legas. Ili priskribas la profetaĵojn pri la naskiĝo de Kristo. Maria diras: “Ho, se mi estus tiel benata, por vidi per miaj okuloj tian altvaloran Sinjorinon, trezoron de nia vivo, kaj kiel sklavino servi ŝin”. Gabrielo eniras kaj faras la anoncon pri la naskiĝo de la Mesio. Prudento, Malriĉeco, Humileco kaj Fido instruas kiel respondi al la Anĝelo. Poste, la kurteno fermas kaj la scenejo ŝanĝas: Paŝtistoj amuziĝas en siaj taskoj kaj inter ili Mofina Mendes. Ĝi estas mallerta. Ŝi anoncas la katastrofojn, kiuj okazis al ĉiuj bestoj, pri kiuj ŝi zorgas. Ŝi estas maldungata kaj ricevas kiel donacon poto kun olivoleo. Kaj okazas la tre ripetata rakonto de la revantino kiu intencas riĉiĝi post vendo de la olivoleon; aĉeti ovojn, vendi la ovojn, kaj tiel plu, ĝis edziniĝo. Falas la poto, disverŝiĝas la olivoleo kaj la revado finiĝas . Mofina kantante foriras. Aliaj paŝtistoj venas kaj dormas. Komencas la dua parto de la Akto pri Kristnasko, kiu montras la “kontempladon” de la Naskiĝo. La alegorioj de la Virtoj admonas ĉiujn kaj ĉion, inkluzive la fenomenojn de la naturo. Maria petas al la Fido, ke ŝi iru al la urbo kaj pere de iu bruligu la kandelon de la kredo. La Fido revenas kaj diras ke ŝi ne trovis iun por lumigi la fidon. Maria petas al la Prudento, ke ŝi iru al la popolo serĉe de la lumo por la kandelo de espero. Jozefo enmiksas sin kaj petas ke ŝi rezignu peti lumon al la popolo. Prudento diras ke ne necesas peto por lumigado, ĉar “la naskiĝonta Sinjoro estas li mem la tuta lumo”. Anĝelo kantas al la paŝtistoj por ke ili vekiĝu kaj adoru sian reĝon. Anĝeloj ludas siajn instrumentojn, la Virtoj kantas kaj la paŝtistoj dancas. Tiele, ĉiuj foriras.

GV136. Mofina Mendes

Por mais que a dita m’engeite,
Pastores, não me deis guerra;
Que todo o humano deleite,
Como o meu pote d’azeite,
Ha de dar comsigo em terra.

Malgraŭ tio ke fortuno malakceptis min,
Paŝtistoj, ne militu kontraŭ mi;
Ĉar ĉiu homa plezuro,
Kiel mia poto de olivoleo,
Certe falos surgrunden.

(kantas Carmen Ziege)

GV137. Anĝelo

Recordae, pastores!
Que vos levanteis.
Naceu em terra de Judá
Hum Deos so, que vos salvará.
Que vos levanteis.
Ah pastor! Ah Pastor!
Chama todos teus parceiros,
Vereis vosso Redemptor.

Memoru, paŝtistoj!
Leviĝu tuj.
Naskiĝis en lando de Judujo
la Dio kiu savos vin.
Leviĝu tuj.
Ah, paŝtisto! Ah paŝtisto!
Alvoku viajn kamaradojn,
Vi vidos vian Redemptoron.

(kantas Jaqueson Magrani)

Continue lendo

23/10/201320/01/2022

Gil Vicente 40. AKTO PRI LA KANAANA VIRINO (1534)

Resumo:

Tri paŝtistinoj venas, ili reprezentas la tri leĝojn: la leĝo de la naturo, la leĝo de la Sankta Skribo kaj la leĝo de la graco. Silvestra, la leĝo de la naturo, bredas la idolanojn; Hebrea, la leĝo de la Sankta Skribo, bredas la judojn; Veredina, la leĝo de la graco, estas paŝtistino de la kristanoj. Ĉi lasta anoncas ke la Mesio jam naskiĝis kaj predikas inter la popolo. Poste, Satano plendas ĉar li ne sukcesis tenti Kriston. Baal-Zebub informas ke li turmentas la filinon de la Kanaana Virino. Ĉiuj eliras kaj venas Kristo kun ses apostoloj. Tiuj petas al Kristo por instrui ilin, kiel preĝi. Kristo instruas la Patroniam, etendante la tekston per klarigojn. La Kanaana virino venas kaj petas ke li sanigu sian filinon, kiu estas demonposedata. Ŝi priskribas la suferadon de la knabino: “Ŝi havas siajn brakojn torditaj, furiozajn okulojn, nekombitajn harojn, duondormantajn membrojn. Ŝi krias, ŝi bruas, kaj helpo estas ĉe vi.” Kristo diras ke li venis por savi la judojn: “Mia Patro faris min paŝtisto de la brutaro de Sia volo, de la ŝafojn de Jakobo, kiuj devenas de Abrahamo.” La apostoloj propetas. Sekvas la biblia rakonto de la repliko de la virino pri la hundoj kiuj manĝas la falintajn panerojn de la bankedo. Ŝia fido ŝin savis. La filino estas kuracata. La demonoj turmentas sin.

GV133. Silvestra

Serra que tal gado tem,
Não na subirá ninguem.
Não na subirá ninguem.
Serra que tal gado tem.

Monto kiu havas tian gregon,
Neniu supreniros al ĝi.
Neniu supreniros al ĝi.
Monto kiu havas tian gregon,

(kantas Carmen Ziege)

GV134. Veredina

Serranas, não hajais guerra,
Que eu sam a flor desta serra.
Pera ser flor desta serra.
Serranas, não hajais guerra.
E vos escusae a guerra,
Que eu sam a flor desta serra.
Eu sam a flor desta serra.
Serranas não hajais guerra.

Montaninoj, ne militu kontraŭ mi,
Ĉar mi estas la floro de ĉi monto.
Ĉar mi estas la floro de ĉi monto,
Montaninoj, ne militu kontraŭ mi.
Rezignu pri milito kontraŭ mi
Ke mi estas la floro de ĉi monto.
Mi estas la floro de ĉi monto.
Montaninoj, ne militu kontraŭ mi.

(kantas Kátia Santos)

GV134: Kanaana Virino

Senhor, filho de David,
Amercea-te de mi.
Clamabat autem.

Sinjor’, Davidido,
Kompatu min.
Tamen ŝi kriadis.

(kantas Kátia Santos)

Komentario:

Gil Vicente verkis ĉi Akton por plenumi peton de abatino. Ĝi estas unu el siaj lastaj verkoj. Oni rimarkas ke la stilo estas matura, flua kaj ekvilibra, kaj bone profitas la plej dramecajn momentojn.

Kristo aperas ĉi tie je la tria kaj lasta fojo en la verkoj de la aŭtoro. En la Akto pri la Barko de la Gloro lia ĉeesto estas muta: li nur etendas la remilojn de la barko tiel ke la pekuloj prenu ilin kaj ricevu la savon. En la Akto pri la Historio de Dio, Kristo dialogas kun la diablo kaj rezistas la tentadon, anoncante poste, ke li iras al Jerusalemo, por suferi la turmentojn. En ĉi Akto de la Kanaana Virino, estas tuta sceno de la apostoleca agado.

Mi jam diris en la komentario pri la Akto pri la Maljunulo de la Legomĝardeno, ke dufoje Gil Vicente montris la tekston de la Patronia en siaj verkoj. En la Akto pri la Maljunulo de la Legomĝardeno, la rolulo prezentas ĉiun latinan frazon kun aldono kiu riĉigas la mesaĝon. En ĉi Akto pri la Kanaana Virino, Kristo parolas duonon de la latina preĝo kaj prezentas tekston en la portugala, kiu detalas la originalo: “… Kaj diru, kun granda amo: Via nomo estu laŭdata, en nia malgranda urbo kaj en via granda ĉielo. Kaj diru vi al via Moŝto: venu al ni Via regno, kaj ĝi estu por ni fortikaĵo… ” La rezulto estas belega poemo.

Ni parolu pri judoj. Oni scias ke la ĉeesto de judoj en la iberia duoninsulo estis amasa de longe staranta. La kunvivado inter kristanoj, judoj kaj araboj dum longa tempo estis paca. En la komentario, kiun mi faris pri la Akto nomata Historio de Dio, mi jam prezentis la sekvencon da faktoj kiuj okazigis la fajrojn de la Inkvizicio.

Gil Vicente ordinare prezentas judajn rolulojn en siaj teatraĵoj kaj tio okazis ĝuste ĉar li inkluzivis en siaj verkoj ĉiujn sociajn tipojn de la tiutempa Portugalio. Judo svatiĝas pri la Sibilo Kasandra kaj du judoj estas ŝiaj onkloj. En la Farso pri Inês Pereira, judo estas la svatiganto kiu enkondukas al la ĉefrolulino la eskviron kiu ludas gitaron. En la Akto pri la Barko de Infero, unu el la kondamnitoj estas judo, ne pro tio ke li estas judo, sed ĉar ĝi ne plenumis la regulojn de kristanismo. En la Akto pri Luzitanio estas trankvilega ĉeesto de juda familio, kiu devos prepari teatraĵon por festi la alvenon de la kortego al la urbo. Ni ankaŭ ne forgesu la leteron sendita de Gil Vicente al reĝo Johano, la Tria, kritikante la agojn de pastroj post la tertremo de 1531, ĉar ili predikadis indikante ke pri la kataklismo kulpas la “novaj kristanoj” – konvertiĝintaj Judoj – en Portugalio. La lasta apero de judoj en la aŭtora verkado estos en la Dialogo pri la Resurekto.

En ĉi Akto pri la Kanaana Virino, kaj nur ĉi tie, Gil Vicente montras antaŭjuĝon. Hebrea, kiu bredas la judojn, diras: “… mia brutaro estas erarvaganta, ĉiam vi vidos ĝian vagadon, de peko al alia peko, de kaptiteco al alia kaptiteco…” Tamen, ŝi diris antaŭe: “…ĉiuj estas vulpoj kaj lupoj kaj mi diru je mia fido, estas la plej falsa popolaĉo, kiu ekzistas ene de ĉiuj brutaroj…”

16/10/201320/01/2022

Gil Vicente 39. AMADIS’ DE GAŬLIO (1533)

Resumo:

Amadis’ kaj liaj tri fratoj parolas pri la vivo aventurema, por akiri gloron. Amadis’ diras ke li ne batalas por gloro, sed por servi Orianan, “la suverenan belecon”. La fratoj disiĝis, serĉante grandajn heroaĵojn. Eniras la Reĝo Lisuarte, de Anglio, kun sia kortego. Heroldo anoncas ke sep malamikaj reĝoj preparas sin por lin ataki. Iu sugestas la nomon de la Virgulo de la Maro, la perfekta kavaliro, Amadis’ de Gaŭlio, por batali kontraŭ la atakantoj. Oriana, la reĝa filino, venas kun sia honordamo kaj petas al la heroldo ke li transdonu leteron al Amadis’, por rendevuo. Amadis’ kaj Oriana renkontiĝas kaj li ĵuras eternan amon kaj servon al sia damo. Kiam Amadis’ estas for, plenumante siajn heroaĵojn, por defendi honoron de ofendita princino, venas la Nano, servisto de Amadis’, kaj li mensoge rakontas al Oriana ke la heroo servas alian damon. Oriana komence hezitas sed poste ŝi kredas kaj sendas alian leteron al Amadis’, per kiu ŝi rompas la interrilaton. En malespero, ĉar sia damo konsideras lin malfidela, Amadis’ kaŝas sin en la Ŝtonego de la Malriĉuloj kaj vivas kiel ermito. Sinjor’ Dorin’, kiu ĉeestis kiam Amadís senigis sin de siaj armiloj kaj surmetis la vestojn de asketo, raportas al Oriana pri la lojaleco de la heroo. Oriana petas al Dinamarka (Danio), virgulino de sia kortego, ke ŝi iru al Amadis’ kaj petu lian revenon. Kiam la miskompreno klariĝas, Amadis’ anoncas sian revenon al Oriana.

GV132. Amadis’ (parolo) – Simfonia Amadis’.

Unua Movimento: Malĝoje, “ma non troppo”:

Oh mis angústias mayores!
Que entre dolor y dolor
Me nacen outros dolores.

Ho, miaj plej grandaj angoroj!
Ĉar inter doloro kaj doloro
Naskiĝas aliaj doloroj.

Dua Movimento: Pli malĝoje, “ma molto meno di più”:

Porque el mundo en que me daño
Nunca fue para mi mundo
Sino una mar de engaño.

Ĉar la mondo kiu damnas min
Neniam estis por mi mondo
Se ne maro de perfidoj.

Tria Movimento: Preskaŭ fuĝe, “comunque senza paura”: (*)

Oh mundo de engaño!
Ardido seas en fuego.

Ho, mondo de perfidoj,
Ardu vi meze de fajro.

(*) en la portugala, la vorto “fuga” samtempe signifas “fugo” kaj “fuĝo”.

(parolas Jorge Teles)

Continue lendo “Gil Vicente 39. AMADIS’ DE GAŬLIO (1533)”