Autor: Jorge

15. Jorge de Souza Félix

    Strange estas memori.
Kiam mi komencis la klopodojn por penetri en la labirintojn de mia memoro, montriĝis imagaĵoj de ardeoj kaj vulturoj. Ardeoj, la palaj rememoroj pri agrablaj faktoj; vulturoj, iu ajn ektimiga sceno. En kelkaj momentoj, ŝajnas ke ili interfandiĝas…
Memori povas ankaŭ esti kiel imago de pejzaĝo plena je ruinoj. Ĉi tie, jen tute senutila muro, sed sur ĝi estas multkolora fresko montrante longan scenon, klaran kaj plenan je signifo. Tie, senkapa skulptaĵo, ĉu tiu kreitaĵo estas bona diaĵo aŭ terura furio? Izolita kolono parolas al mi pri ia lernebleco. Rompita kolono surgrunde sugestas iun motivon por honto.
Mi scias ke, en iu momento de mia vivo, tiuj ĉiuj arkitekturaj detaloj apartenis al ia kohera tutaĵo. Tio estis mia estanta tempo. Ene de ĝi, mi travivadis miajn timojn kaj esperojn. Ene de ĝi, mia koro lernadis malrapide, tre malrapide, pri la granda miro, kiu signifas vivi.
Jarojn kaj jarojn poste, ni sukcesas memori nur pri tio, ke io okazis, sed tio pli similas al granda mensogo. Kaj, se ni penas refari la promenadon al la pasinteco, ni eltrovas ke tiu urbo estas mortinta.
Mi paŝas ale al malgranda templo. Mi scias ke mi trovos ion teruran. Mi vidas detruitajn murpentraĵojn, montrante krifojn. Dissterniĝas rompitaĵoj de skulptaĵo, montrante okulojn plendolorajn. La kuvo, kie devus estis benata akvo, estas dispecigita; pro tio mi ne povas vidi la speguliĝon de mia melankolia vizaĝo. Estas pagana templo. Mi preferas ke ĝi estu pagana templo.
Kelkan tempon post mia alveno al la internulejo, sin prezentis nova grupo. Ili estis envicigitaj antaŭ ni kaj oni laŭtlegis iliajn nomojn, por nia konado. Subite, mi tremeris. Mia nomo sonis, mia nomo sonis meze de la malordo. Tio estis strangege, mi alproksimiĝis de Geraldo, plena je surprizo, kaj parolis pri mia timo. Li alparolis al Antono. Ne estis Teles. Estis Felix. Jorge de Souza Felix. Ili mislegis kiel Felis.
Kurioze ke ankaŭ li alvenis kun pliaĝa frato. Geraldo serĉis ambaŭ. Mi ne memoras la nomon de la frato. Ili estis brunuloj, preskaŭ mulatoj. Mia samnomulo alproksimiĝis. Liaj okuloj estis fundaj, la haŭto seka, plena je blankaj makuletoj, la oreloj enormaj. Li aspektis kiel la kranieto de simio. Skeleteca, subnutrita. Unu el la manoj tordiĝis malantaŭen, paralizo deformis ĝin. Ankaŭ unu piedo estis malantaŭen atrofiita, la kripluleto nerekte marŝadis, senekvilibra kaj molece.
Kia bedaŭro! Kiom da suferoj li ne devus toleri. Mi ne sukcesas akordigi la kreivan agon al tiu rezulto. Iu dio devus honti pro tiom da kruelaĵo. Se mi pensas pri indiferenta hazardo, pri senpasia naturo, pri ne antaŭvidebla destino… mi daŭre konsideras kruelaĵon.
Iom post iom tiu knabo alproksimiĝis al mia grupo. Ĉiuj akceptis lin, li enmiksiĝis, sed jen miaj amikoj diskrete deflankiĝis. Tamen mi preskaŭ certas ke neniu mokis lin.
Mi ne scias la kialon, sed, iam, mi rimarkis ke ni kune ludadis. Izolitaj de ĉiuj, ia segregacio, mi ne scias ĉu pro memekzilado post nedeklarata trudado de la aliuloj, pro timo aŭ pro propra decido, la kripluleto kaptis la lastan trovitan tabulon de savo: iu kun nomo preskaŭ simila al tiu lia. Mi iĝis kondamnita por akcepti lin pro la nura motivo havi la nomon, kiun mi havis.
Mi ne scias pri niaj unuaj ludaĵoj. Tio, kio profundege impresis min, estis la ektimo rimarki ke niaj interrilatoj ne estis similaj al tiuj de la aliuloj. Mi ordonadis, li obeadis. Li demandadis kion fari, humile. Mi devigadis, kolereme. Li min rigardadis per okuloj hororplenaj kaj ŝajnas al mi ke mi batadis lin. Mi ne certas. Li estis eta sklavo, en malsaneca submetiĝo, terure obeema. Tre afliktigis min lia manko de reago, lia akceptado de miaj insultoj, lia daŭranta flarado de mia ĉeesto. Mi duobligis la mavaĵojn, ŝirante liajn bildetojn, detruante liajn ludilojn.
Li revenadis kvazaŭ nedezirata hundido, min rigardante per tiuj okuloj, kiujn mi denove vidis nur en dokumentaroj pri naziaj koncentrejoj. Certe, mi troigas. Mia terurplena pento aldonas nun ekspresionismajn tuŝojn al tiu ĉifoneca memoraĵo.
Mi ne scias tion, kio pli forte afliktigis min: ĉu la fakto ke li estis kriplulo, ne lasante al mi la eblon forlasi lin; ĉu la kreskanta rimorso, kiun mi eksentadis.
Mi iris al li kun decido ĉion fini, mi batis lin, li restis en angulo, kapklinite, kaj mi mem decidadis alparoli lin, plena je kompato. Sed mi ne konsentis pri iu ajn malobeo, mi skoldadis, sakradis, mi estis lia posedanto.
Mi ne scias kiel la afero finiĝis. Mi pensas ke la aliaj amikoj revenis kaj li, senbrue, iris for, mi ne memoras. Post tiu malluma periodo, mi ne plu vidas lin kunludantan. Eble li kuniĝis al pli malfeliĉa grupo, tiu de la pisuloj, ekzemple, kiu scias?, kaj tie oni lin ricevis kiel egalulon. Ĉar, tie, feliĉo atingintus la minimuman limon. En tiu nulejo, plia aŭ malplia kriplaĵo egale valoris.
La lasta rememoro pri tiu malfeliĉa estaĵo aperas ene de mi, kvazaŭ mi vidus sangokovritan birdon falintan sur mozaika grundo plena je fulgo.
En la posttagmezo antaŭa al mia forvojaĝo, ĝis nun, egala al ĉiuj aliaj posttagmezoj, oni envicigis nin por aŭdi la legadon de nomoj de tiuj, kiuj devus “malkonektiĝi” de la lernejo. Geraldo estis alvokata. Ili daŭrigis, mi ne bone komprenis, mi certis ke ili legas Felix. Iu forpuŝis min el la vico, ne estas mi, estas li, li sengracie forviciĝis, oni tiris lin, oni puŝis lin, mi revenis al mia loko, Geraldo prenis min for kaj li staris sola, for de la vico, senekvilibra, min rigardante per siaj enormaj okuloj ene de la kavaĵoj.
La ceteron, mi ne memoras.
La ceteron… mi ne memoras…
Mi pensas ke, la intensa kaj kompleksa sentimento kiu regis min tuj poste, forviŝis en mi tiun knabon, ene de tiu sceno. Post multa tempo, memorante la okazaĵon, mi suferis por li.
Kompatinda knabo, kompatinda kripluleto, kiu, bedaŭrinde, almenaŭ en tiu momento, kompatinda tiu, kiu ne estis mi.

daŭrigo en la venonta dimanĉo.

14. Sirenoj, kamionoj, la mateno estas pli longa ol mia antaŭa supozo

    Revivigla estas la percepto pri tio, ke miaj perditaj ĝojoj ampleksas pli ol unu ĉapitro. Ĉar, tio, kio sekvos la rememorojn pri ludoj, pli ŝajnas koŝmaraj noktoj.
Pri tiu tempo, kelkaj el miaj elvokaĵoj estas tiel lumigitaj, tiel varmaj, tiel ravaj, ke mi pensas, sen troigi, ke ili estas sufiĉaj por la tuta vivo. Eble, por ordinara infano, ili nenion signifus. Sed por ni, perforte transformitaj en etajn Diogenojn, sen ujo por trinki akvon, kun putra matraco kiel barelo, por ni, iom da argilo sufiĉadis. Stangeto. Grundo. Medaloj estus ŝtelitaj kaj envice pendigitaj en fibolo. Vitraj globetoj finiĝus por plenigi ŝvelitajn saketojn de la mirokululoj. Papero por kajtoj kaj pilko estis misteraĵoj kiuj apartenis al la pliaĝuloj, pro nekonata natura ordo de la mondo. Mi ne memoras pri iu ajn konsidero, ĉu mi, jes aŭ ne, havus rajton al tiuj mirindaĵoj. Tiel devus okazi, kaj jen la afero.
Ni, la etuloj, forgesiĝis ene de ni mem, surgrunde desegnante. Iom post iom, aperadis primitivaj paneloj, ho! facile estas kompreni la prahistoria arto. Nenia religiaĵo, nenia tabuo, nenia magio. Ni desegnadis, ĉar en ia hazarda momento, ni eltrovis ke eblas desegni. La nuran vorton, kiu mi akceptas por tiu situacio, estas Identeco. Iel ajn, ĉiu el tiuj manifestiĝoj indikadis objekton al kiuj ni rilatis, emocie aŭ intelekte, konscie aŭ nekonscie. Ĉu iu sukcesus eltrovi la celon de tiuj artaĵoj?
Oni parolas pri pragmata funkcio de la arto, naturalisma funkcio, socia funkcio… Mi pensas pri la enloĝantoj de Altamiro, frotante kolorajn polvetojn sur la muroj de la kaverno. Kaj nun, se mi rigardas de tiu flanko de mia muro, tiun silentan kaj distriĝeman bandon de desegnantaj infanoj, ŝajnas ke mi estas antaŭ la naskiĝo de iu spontanea kaj ludeca, kies intencoj, svagaj kaj nekonataj, eskapas al konscia celo.
Ni desegnadis sirenojn kaj aŭtojn. Pli sirenoj, ol aŭtoj. Unue, ni glatigis la sablon, ni forprenis la gruzetojn, ni formetis la rubaĵon. Poste, la fingro rapide kuradis sursable kaj jen amaso da sirenoj. Sen scenejoj, sen proporcio inter la bildoj. Ĉiu el tiuj desegnaĵoj sufiĉis al si mem, ne estis rilato al la aliaj kaj, se okazis ke la vosto de iu sireno minacis la vizaĝon de alia, ni simple daŭrigis, la rezulto estis surmetiĝo de bildoj. Nenio interesis krom la desegnata desegnaĵo dum la desegnado. Finite la bildo, la ankcio por nova kreado forlasadis la ĵusnaskitan idon kaj komencadis novan kreitaĵon.
Tamen, nia talento estis nia ceramikaĵo. Ni ja faradis argilfiguretojn. Bovojn, ĉevalojn, mi memoras pri hundo, mi memoras ke unu el la amikoj faris hundon sidiĝantan sur malantaŭaj kruroj. La kanguruoj havis en lo poŝo la etetajn vizaĝetojn de kanguruidoj. La rostroj de la elefantoj aŭ estis surkape aŭ pendis. Kaj anasoj, ĉiuj kun siaj malfermitaj flugiloj. Anasoj, kerkeduloj, anseroj, cignoj, unu nura birdo reprezentis la tutan familion.
Post la modlado de la statuetoj, la argilo rapide fendiĝis. Fingro kun salivo glatigis ilin kaj tuj la fingroj kaj la lipoj iĝis brunaj, pro la argila koloro. Poste, la figuroj restis subsune, por malmoliĝi. Mi ne memoras pri ludado per ili. Mi memoras ke ni faris ilin kaj tuj ilin forgesis.
Sed niaj veturiletoj trasformadis ĉion en infaneca kaj senutila afero. Ni pasigadis horojn kaj horojn zorgeme modlante aŭtojn, busojn kaj kamionojn.
Post kelka sperto, ni rafiniĝis. Mi ne memoras pri iu ajn originalan ideon venintan de mi. Mi ĉiam imitadis, mia timideco tute malpermesis al mi la individuan impulson. La unua originalaĵo estis la radoj kun ligneta akso. Ni preparadis la aŭteton, la radojn kaj kunigis ilin al la aŭto, pere de la ligneto, fiksante ĉion al la ĉasio per argileto. Post la sekado, eblis movi la veturilon. Ŝajnas ke estas Valdemaro, tiu kiu faris kavan aŭtobuson kaj metis surfenestre vitrajn rompitaĵojn. Kaj tuj aperis kvanton da kavaj aŭtobusoj kun koloraj vitraĵetoj. Genia surprizo okazis kiam Hermeso faris kavan la antaŭaĵon de veturilo, metante vicon da stangetoj, kiu imitis la kradon de radiatoro. La tasko estis longedaŭra kaj postulis precizecon. Sed la rezulto plenigis tutan semajnon je ĉarmo.
Ne pli ol du rememorojn mi havas pri tiuj ĝojaj horoj. La fajrodonaj ŝtonetoj kaj la rojo.
Tute neatendite, la etularo serĉis fajroŝtonetojn por froti unu sur la alia, dumnokte. La fajrero, rapida kaj malforta, havis la saman valoron kiel oran moneron. Sed la bruo estis ja ĝeniga. Ĉar la manio kontaĝis, antaŭ la dormo okazis senfinan marteladon, ie kaj ie, sonoraj lampiroj, lumaj klaketoj, lumaĵetoj efemeraj kaj bruaj. Ĉiu plezuriĝis antaŭ sia propra ago, anksie atendante ke, por ia feliĉa hazardo, la frotado produktus la plej fortan sparkon. Blekego, mi ne scias de kiu, silentigis tiun ŝtonan bufaron. La postan vesperon, la bufoj denove faros sian luman konĉerton, ĝis la momento kiam la blekego denove silentigus la ŝtonetojn. Ni dormis meze de odoro, kiun mi obstine klasifikis kiel la sulfuran odoron de la diablo.
Kaj kio, pri la rojo? Ĉu estas dimanĉe?, ĉu estas suno?, ĉu Antono estas komplezema? Do, ni promenos ĝis la rojo. Kiel malplaĉi tiun viron? Li envicigis nin, halt’!, marŝ’!, antaŭen!, kaj jen la lernantaro survoje al la rojo. Ekstere de la lernejo mi sentis min absolute perdita. Estis imensa mondo, dometoj tie kaj tie, veprejoj, distantaj montoj. La sekeca grundo viviĝadis, ni ŝotadis la teron, polvo leviĝis kaj la granduloj, malantaŭ ni, riproĉadis.
En survoja kurbiĝo, giganta panelo, mirinda desegnaĵo montrante viron trinkantan tason da kafo. Balotu por Brigadgeneralo, ĉiuj laŭtlegis. Kia viro?, kia talentulo?, kia reĝo estas tiu?, kiu sukcesas fari tiom grandan portreton kaj fiksi ĝin ĉe la rando de la vojo!
La rojo estis eta, malprofunda kaj streta. Ĝi finiĝis en speco de naĝejo, funda kaj larĝa. En la malprofundaĵo, la etuloj. En la alia parto, la inspektoro kaj la granduloj. Ni, nudaj, ili, kun bankalsonoj.
Ni ĉiuj estis trafitaj de granda ĝojo. Krioj, ridadoj, plonĝadoj, saltoj. Iam, ni kunportis ŝtofan pilkon kaj ĝi, zurprizige, ne mergiĝis. Ni ludis dum longa tempo sed subite ĝi malaperis. Vane ni aflikte serĉadis. Jarojn kaj jarojn poste venis al mia kapo ke, certe, la akvo iom post iom eniris en ĝi, ĝis kiam ĝi tro peziĝis kaj iris al fundo.
Iu rememoro rilate la rojon tre impresis min. Je la sama intenseco, mi nur memoras pri du aliaj faktoj: la nokto en domo de Fraŭlino Leka kaj la strangega epizodo de mi nomata “la okazaĵo”. La detaloj pri la rojo ŝajnas pli fortaj ol ĉiuj aliaj, mistera ardeo, tro klara, sed konfuza. Eble tio okazis plurfoje. Sed meze de tiom da nebulo, mia memoro tenas nur unu scenon.
Antono alvokis min kaj demandis ĉu mi volas plonĝi kun li. Mi neniam timis akvon. Li kaŭriĝis kaj diris ke mi alkroĉiĝu sur lia dorso. Mi devus brakumi lian bruston; se mi brakumus ĉirkaŭ la kolo, li ne sukcesus spiri. Mi firme algluiĝis, kvazaŭ ideto de koalo. Li estis enorma, ŝajnis statuo. Li diris ke mi longe enspiru. Ĉu preta? Eksplodo kaj jen mi volvita per malvarma universo. Strangaj bruoj, ĉu eble estas tio la kanto de Iara?, la sireno de la brazilaj indianoj, kiu vivas en riveroj! Mi malrapide elspiradis, ĉio estis konfuza kaj eksterordinara. Mi premis la brakojn, li garantiis trankvilecon kaj mi sciis ke mi ne devus liberiĝi. Fine, la bruoj malaperis, tiuj zumadoj kaj melodioj el alia mondo. Li naĝante kunportis min al la alia bordo. Mi estis ravita iksodeto kaj, pli forte ol la sensaco pri tio, ke mi transpasis la profundan naĝejon, mi sentis grandan plezuron pro brakumi lin, algluiĝante mian korpon al lia dorso, la sekso premita kaj sentante liajn durajn kaj malsekajn karnojn.
Nebezonate ke sinjoro Freud klarigu.

daŭrigo en la venonta dimanĉo.