garças e abutres… 06

la manĝo

6. A comida

    Geraldo sempre disse, sorrindo, após termos saído do pesadelo, que a comida era arroz com feijão no almoço e feijão com arroz no jantar. Depois, era fácil rir. Mas ele não mentia.
De manhã nos davam um prato de mingau de fubá. Não tenho idéia sobre nada além disto. Quantas vezes o mingau tinha um insuportável gosto de querosene! No começo, nauseante, mais tarde, horrível, depois, forte e, finalmente, apenas um gosto de querosene. Numa feita um aluno falou que o inspetor geral visitara a cozinha e deu com o cozinheiro babando na panela de mingau. Devia ser exagero. Tenho a impressão de que era exagero. Bastava o gosto de querosene. Pergunto agora: aquele gosto de querosene era imperícia ou malícia? Acontecia por acaso, ou era uma provocação para diminuir a capacidade de nossas resistências? Com certeza, houve algum acidente. O cozinheiro era um velhinho, lembro dele por causa dessa baba. Será que foi a lembrança do aluno acusando-o, que me fez imaginar que ele era um velhinho?
De segunda a sábado, no almoço e no jantar, arroz com feijão. No domingo aparecia nos pratos (eram pequenas bacias de alumínio, as dos grandes, limpas e brilhantes), aparecia nos domingos um pedaço de carne de carneiro do tamanho de um pequeno limão. Cada semana matavam um carneiro do padre, falava-se. Todo domingo, acho que inevitavelmente, lá estava o pedaço de carne do tamanho de um limãozinho. Pelo tamanho, daria para calcular o número de alunos? Muito complicado!
No meio do arroz sempre apareciam sementinhas redondas, nojentas e de gosto intragável.
Alguma vez, foi servida sopa de macarrão. Eram macarrões grossos, soltos na água e algum infeliz, um dos grandes, gritou alto que não comia aquilo porque, da última vez, tinha encontrado dentro de um pedaço de macarrão, um ovo de aranha. Como ele sabia que era de aranha?, pergunto, agora. Era preciso, com a colher, cortar o macarrão e procurar o ovo; não achando, mordia-se lentamente, temeroso de ouvir o estalo. Felizmente a sopa era rala e era rara. E veio um dia, em que alguém falou que a história do ovo de aranha era para que a gente não comesse a sopa, que os grandes comeriam.
Bem. Em algum dia de festas nos deram laranjas. Alguém gritava, apareciam bacias cheias de laranja, formava-se a fila. Cada um recebia sua laranja e todos se espalhavam, descascando com os dentes e machucando os lábios com o sumo ácido. As cascas davam muitas brincadeiras, fazíamos óculos, espremíamos nos olhos dos desavisados. Fazíamos com que a laranja durasse o máximo de tempo, ela era contemplada, era lambida, era amassada com a língua e os gomos eram finalmente engolidos, com gosto de dó. O resto do dia era luminoso e cheio de canções. O milagre ocorreu duas vezes, naqueles aproximados vinte meses. Uma laranja! Com certeza era dia santo. Quais teriam sido os dois santos milagreiros? Não foi, disso eu sei, o nascimento do deus. Não! Para esse nos reservaram um doce de leite, pro qual eu reservei um capítulo mais pro final, amargo e doloroso.
Lembro também das mangas. Não sei se muitas, não sei se poucas. Na verdade só lembro de uma. Tenho noção de que este fato se repetira, mas cena nítida mesmo, só me lembro de uma. Alguém ganhou uma manga. Fechou-se em torno dele um círculo de contempladores e o eleito lambia-se de prazer, lentamente, com os lábios e as mãos amarelos. O mais esperto gritou, quando for jogar fora dá pra mim e outro rapidamente e você me dá quando não quiser depois eu depois eu e depois eu e estava feita uma espécie de fila. Cansado de gozar sozinho, o dono da manga passava o fruto com fiapos ainda cheios de suco e o segundo sacerdote continuava o culto, babando-se no centro da missa, enquanto o sacerdote-mor se afastava para lamber longe os seus dedos manchados de ouro. O terceiro já pegava fiapos mais brancos, ainda molhados. Durava pouco para ele, porque os olhos do vizinho, o próximo da fila, se arregalavam diante de tanta traição. Ele passava o caroço esfiapado. Branco e já ressecado. Restaria ainda um caldinho? Certamente que sim, porque o seguinte sorria e sugava fundo a própria saliva.
Teria minha memória apagado alguma folha de alface ou um pedaço de batata? Não. Sei que nunca comi nada diferente enquanto estive lá. Se tivesse ocorrido o prodígio, ele se marcaria como letras de fogo na pedra do barbudo. Porque, assim como há as duas laranjas e as mangas, avulsas, há os pedaços de mandioca. Nunca comemos mandioca cozida; melhor dizendo, não me lembro de termos comido mandioca cozida. Mas me recordo que algum aluno, ajudante do cozinheiro, costumava levar para fora, pedaços estragados de mandioca crua. Era uma polpa branquinha, com pequenos veios roxos, ao longo da porção. Ganhei dessas mandiocas, vez ou outra. Parece que um da turma do Geraldo andou ajudando na cozinha. A gente comia a parte branca, com cuidado, era de um doce desagradável, e se, por acaso, mordia o roxo, sentia logo o amargo e azedo na língua. Quando a carne branca terminava, começava-se a mordiscar os pedaços menos estragados, acostumando-se aos poucos com a mudança de paladar, até que, finalmente, comia-se todo o resto, roxo e de gosto ruim, com cara de nojo.
Afora isto, havia o hábito das sacolas de comida. É muito complicado explicar. Vou tentar.
A gente tinha agulhas. Contarei daqui a pouco como elas eram feitas. Por ora, fica dito que se tinha agulhas. Costurava-se pequenos pedaços de pano (de onde surgiriam? deus meu!), usando-se fios desfiados dos macacões, e se fazia uma pequena sacola. Com requintes. Ela tinha uma bainha e por essa bainha passava-se um barbante que apertava a boca do saquinho e servia de alça. Nunca cheguei a fazer isto, porque o resultado era repugnante. A sacola ficava pendurada na cintura, dentro da roupa. Durante a refeição, era preenchida com sobras de comida. E assim ficava ela, até a hora de ir para o dormitório. Os movimentos do andar, misturavam tudo e transformavam o arroz e o feijão numa pasta marrom, de cheiro muito forte. Era isto que eles comiam quando escurecia. Tenho certeza que esta comida, ou a sacola que a continha, tinha, na gíria do colégio, um nome especial. Não me lembro da palavra.
Havia uma história a respeito disso. Um dos alunos enchera demais a sacola e após a refeição todos foram postos a marchar. O bolo ia e vinha, alguma coisa enorme saía e entrava entre as pernas, onde o aluno não deveria ter mais que as carnes naturais do local. O inspetor mandou-o sair de forma, tirar a calça e, após o vexame diante de todo mundo, teve que apresentar as mãos à palmatória. Aquela palmatória era cheia de furinhos, para doer mais. Ela funcionará muitas  vezes.
Na Roma antiga os alunos apanhavam com palmatória:
    Non laboras, vapulas.
Isto foi, no mínimo, há mil e novecentos e tantos anos da nossa civilização. Civilização…
Não fica, se não, um acontecimento, a registrar ainda. Falei da fila de torneiras onde se bebia água e se lavava os pés.
Houve uma ocasião sem água. Alguma coisa aconteceu e a água deixou de correr. Quem descobriu que as caixas de descarga tinham água? Era dificílimo trepar naquelas paredes dos sanitários. No começo a gente ainda se lembrava de recolocar a tampa. Depois, não mais. Bastava escalar a parede e beber com uma das mãos em concha enquanto com a outra se segurava para não perder o equilíbrio.
Era uma água quente, por causa do sol, amarela e com gosto de ferrugem. Ou, com cheiro de ferrugem.
Na guerra, também se deve beber daquelas águas.

continua no próximo domingo.

ardeoj kaj vulturoj… 06

la manĝo

6. La manĝo

    Geraldo kutimis diri, ridetante, post kiam ni liberiĝis el la koŝmaro, ke la manĝo estis rizo kun fazeolo, tagmanĝe, kaj fazeolo kun rizo, vespermanĝe. Poste, facile estis ridi. Kaj li ne mensogadis.
Dummatene ni ricevis maizfarunan kaĉon. Mi ne memoras pri io ajn, krom tio. Tre ofte la kaĉo havis neelteneblan guston de keroseno. En la komenco, naŭziga, iom poste, terura, pli malfrue, forte, kaj fine, nura gusto de keroseno. Iam, lernanto rakontis ke ŝtatinspektisto vizitis la internulejon kaj trovis la kuiriston bavante sur la kaĉa kaserolo. Troigo. Certe, nura troigo. La gusto de keroseno ja sufiĉus. Kaj nun mi demandas al mi: ĉu la kerosena gusto estis mallerteco aŭ maveco? Ĉu hazarde aŭ provokado, por malfortigi nian rezistkapablo? Estas preskaŭ certe ke akcidento okazis kaj nenio pli. La kuiristo estis maljunulo, mi memoras pri tio, pro la bavo. Ĉu eble mi pensis ke li estis maljunulo nur pro tio, ke la lernanto akuzis lin pri bavo?
De lundo al sabato, tag- kaj vespermanĝe, rizo kun fazeolo. Dimanĉe aperis en la teleroj (aluminiaj kuvetoj, tiuj de la granduloj, puraj kaj brilaj), dimanĉe aperis peceto el ŝafidaĵo granda kiel eta lemono. Laŭ onidiro, en ĉiu semajno, oni mortis ŝafon de la pastro. Ĉiu dimanĉe, mi pensas ke nepre, jen la peco el ŝafidaĵo granda kiel lemoneto.
Meze de la rizo ĉiam aperis rondaj semetoj, naŭzigaj kaj kun netolerebla gusto.
Kelkfoje estis proponata makaronisupo. Estis dikaj tuboj, perditaj en la brogaĵo kaj iu friponaĉo, unu el la granduloj, laŭte kriis ke li ne manĝas tion ĉar, je la lasta fojo, ene de tuboj li trovis aranean ovon. Kial sciis li ke estis aranea?, mi min demandas nun. Necesis dividi tubon post tubo, per la kulero, por serĉi la ovon; se ni ne trovintus ĝin, ni mordis ĝin malrapide, plentime pro la ebla aŭdado de ia klako. Bone ke la supo estis maldensa kaj malofta. Kaj venis tago kiam iu diris ke la afero pri la aranea ovo estis por ke ni ne manĝu la supon kaj ili, la granduloj, manĝos ĉion.
Do. Mi ne memoras dum kiuj festotagoj, oni proponis al ni oranĝojn. Okazis du oranĝoj. Iu kriadis, aperadis plenkuvoj kun oranĝoj, ni enviciĝis. Ĉiu ricevis sian oranĝon kaj disiĝis. Ni per la dentoj senŝeligis ilin kaj la acida ŝelo vundis la lipojn. Ni ŝatadis la ŝelon por kelkaj ludoj, ni faris okulvitrojn, ni ŝprucigis la sukon sur la okulojn de la distriĝemuloj…
Ni faris tiel ke la oranĝo maksimume daŭru, ĝi estis admirata, lekata, perlange tuŝata, kaj finfine ni glutis la pecetojn, kun gusto de bedaŭro. La cetera parto de la tago estis luma kaj plena je kanzonoj. La miraklo okazis dufoje, dum tiujn plimalpli dudek monatoj. Oranĝo! Certe estis tago de iu sanktulo. Kiuj povus esti tiuj du miraklistaj sanktuloj? Mi nur certas ke ne estis la tago de la naskiĝo de dio. Ne! Por tiu tago, ili rezervis al ni sukeraĵon el lakto, kaj por tiu sukeraĵo mi rezervis ĉapitron, unu el la lastaj, amaran kaj dolorplenan.
Mi ankaŭ memoras pri mangoj. Mi ne scias ĉu multaj, ĉu malmultaj. Ververe, mi nur memoras pri unu. Sajnas ke tio ripetiĝis sed pri klara sceno, mi nur memoras unu fojon. Iu gajnis mangon. Ĉirkaŭ li rapide fermiĝis aro da kontemplantoj.
La elektito plezure ĝin lekis, malrapide, flavaj kaj la lipoj kaj la manoj. La plej sagaca kriis antaŭ ol vi forĵetos donu al mi kaj aliulo rapide kaj vi donu al mi kiam vi ne plu volos kaj mi poste kaj mi poste kaj mi poste kaj jen tuj fariĝis speco de vico. Laca pro tiu tutsola ĝuado, la posedanto donis la mangon, ankoraŭ plena je fadenetoj kaj suko kaj la dua sacerdoto daŭrigis la kulton, bavante en la centro de la meso, dum la ĉefsacerdoto iris pli malproksimen por sole leki siajn fingrojn, malpurajn de oro. La tria ricevis blankan frukton, kun kelka suko. Por li la plezuro mallonge daŭris ĉar la okuloj de la kvara iĝadis rondaj pro la atendo. Li pasadis la frukton. Blankan kaj sekan. Ĉu ankoraŭ estus suketo? Certe jes, ĉar la lasta ridetadis kaj forte suĉis la propran salivon.
Ĉu mia memoro forviŝis iun laktukan folion aŭ terpomon? Ne. Mi scias ke mi neniam manĝis aliaĵojn dum mia ĉeesto. Se tiu mirindaĵo okazintus, ĝi skribiĝus ene de mi per fajraj literoj, kiel la literoj de la ŝtono de la barbulo. Ĉar, same kiel la du oranĝoj kaj la mangoj, izolitaj, okazis ankaŭ la pecoj de manioko. Mi neniam manĝis kuiritan maniokon. Pli bone dirante, mi ne memoras ĉu mi iam manĝis kuiritan maniokon. Sed mi memoras ke lernanto, kiu helpis en la kuirejaj taskoj, kutimis kunporti eksteren duonputrajn pecojn el nekuirita manioko. Estis blanka karno kun maldikaj purpuraj vejnoj. Kelkfoje, mi gajnis el tiuj maniokoj. Ŝajnas ke lernanto de la grupo de Geraldo helpadis en la kuirejo. Ni atenteme manĝis la blankan parton, estis malagrable dolĉa kaj se, hazarde, ni mordis la purpuraĵon, tuj sentis amaron kaj acidon sur la lango. Fininte la blankan parton, ni ekmordetis la purpurajn partojn, ne tro putrajn, iom post iom alkutimiĝante al la gusto. Ĝis, finfine, manĝi la restaĵon, purpura kaj kun malbona gusto, naŭzo en la vizaĝo.
Krom tio, rakontindas la kutimo pri la sakoj kun manĝo. Estas malfacile rakonti, mi klopodos por.
Ni havis kudrilojn. Post kelkaj ĉapitroj, mi intencas priskribi la manieron fari ilin. Nune mi nur diros ke ni havis kudrilojn. Ili kudris malgrandajn pecojn de ŝtofo (el kie ili venis?, dio!) kaj pro tio ili uzis fadenojn forprenataj de niaj uniformoj. Tiel, ili preparis malgrandan sakon. Tre bone faritajn. La sako havis orlon ene de kiu kuris ŝnureton por fermi ĝin kaj iĝi speco de tenilo. Mi neniam faris ĝin ĉar la rezulto estis abomena. La sakon, ili pendigis en la talio, sub la vestoj. Dum la manĝo ili ĝin plenigis per manĝa restaĵo. Kaj tiel ĝi restis ĝis la momento kiam ni iris al la dormejoj. La movoj de la marŝado transformis rizon kaj fazeolon en bruna paston, de tre forta odoro. Tion, ili manĝis en mallumo. Mi certas ke la sako aŭ ĝia enhavo havis specifan nomon en la ĵargono de la lernejo. Mi ne memoras.
Kaj ili rakontadis ion, pri tio. Unu el la lernantoj tro plenigis sian sakon kaj, post la manĝo, ĉiuj devis paradi. La tubero iradis kaj venadis, io enorma forvenis de inter la junulaj kruroj, kie li devis havi nur la naturajn karnojn. La inspektoro ordonis al li foriri el la vico, malsuprenigi la pantalonon kaj, post la humiligo antaŭ ĉiuj, li devis prezenti la manojn al la manfrapilo. Tiu manfrapilo estis plena je truetoj, por ke la doloro estu pli intensa. Ĝi tre multe funkcios.
En la antikva Romo la lernantoj estis punataj per manfrapilo.
   Non laboras, vapulas.
Tio okazis, minimume, antaŭ mil, naŭcent kaj kelkaj jaroj de nia civilizacio. Civilizacio…
Restas ankoraŭ io rakontinda. Mi parolis pri la envicitaj kranoj, kie ni trinkis kaj lavis la piedojn.
Iam la akvo tute malaperis. Io okazis kaj ne plu fluis la akvo. Kiu eltrovis ke la rezervujoj de la necesejoj estis plenaj? Estis malfacilege grimpi sur la muroj. Komence, ni ankoraŭ fermis la rezervujojn, poste, ne plu. Sufiĉis suprenrampi kaj preni la akvon per la mano kiel konko, dum la alia mano firme alkroĉiĝis al la muro por eviti la falon.
La akvo estis varma, pro la suno, flava kaj kun gusto de rusto. Eble, ne gusto, sed nura odoro de rusto.
Dum milito oni ankaŭ devas trinki tiajn akvojn.

daŭrigo en la venonta dimanĉo.

ardeoj kaj vulturoj… 05

a casa

5. La domo

    La korto estis enorma. Mi pensas ke oni facile perdiĝus tie. Pro ĝia grando, du aŭ tri matĉoj de futbalo povus simultane okazi, tiuj de la etuloj kaj tiu de la granduloj. Kaj se mi rigardis ilin dum la ludo, ili similis disiĝintaj steloj perditaj en la ĉielo. La korto estis enorma.
Laŭ mi, la muro ĉion ĉirkaŭanta estis tre alta, sed kelkaj el ili surgrimpis ĝin facile. Dum kelka tempo, sur ĉiu angulo de la muro deĵoris unu el la plejaĝaj lernantoj, por malpermesi al iu ajn la fuĝon. Ili fiere gardadis, je tiu tre malfeliĉa tasko.
Ŝajnas ke la dormejoj estis supre. Mi pensas pri ŝtuparoj por supreniri. Sekve, en la teretaĝo troviĝis la instruĉambroj. Estis kuirejo kaj manĝejo. Ĉu ni staris aŭ sidis dummanĝe? Ni enviciĝis kaj mi imagas longajn benkojn ĉe la tabloj, ĉu eble mi konfuziĝas pro la ĉetabla benko en mia domo en Manjuasuo?
Proksime de la granda domo, estis sinsekvo da klozetoj, unu post la alia, kaj ene de ĉiu estis neceseja kuvo. Sen sidilo. Kaj sen pordo. Mi ne memoras pri honto, dum mi kaŭris sur la kuvo. Kontraue, ni sukcesis spekti la disvolviĝon de la ludoj. Mi min demandas nun, ĉu ĉiuj necesejoj estis senpordaj. Kion scii pri tio? Tre probable, kelkaj estis sen pordo kaj, pro la granda kvanto da lernantoj, ili fine destiniĝis al la etuloj.
Mi ne bone memoras ĉu la longa vico de kranoj estis proksime al la necesejoj. Oni ilin uzis por lavi la vizaĝon, por trinki akvon kaj purigi la piedojn, antaŭ la suprenirado al la dormejoj.
Estis grandega banejo, la grundo estis el glitiga cemento, ĉirkaŭita de duŝiloj. Ni ekstere enviciĝis, malvestis la kotonajn uniformojn kaj eniris. La uniformoj kuŝadis en la vico, atendante. La akvo estis malvarma, mi ne memoras pri tualetsapo, bantuko ne ekzistis. Ni revenis, la ŝtofa vico reviviĝis, moviĝadis, rapide estis remburita de malsekaj kaj ridemaj korpoj.
Ŝajnas al mi ke, en ia ajn tempo, okazis plibonigo en la tuta konstruaĵo. Oni farbis la instruĉambrojn kaj super la pordoj oni skribis nomojn de sanktuloj. Mi ne scias ĉu ili pligrandigis la korton, ŝanĝis la lokon de la muroj, faligis ion, mi ne scias, mi ne scias, mi ne scias. Oni farbis la instruĉambroj kaj io plie okazis, jen ĉio.
Mi ne forgesu paroli pri betonaj kolonoj kiuj iris laŭ la longo de la domego kaj faris verando inter la domo kaj la korto. Kaj kunigante la kolonojn, larĝeta kaj tre malalta mureto, speco de benko. Sur tiuj betonaj benkoj ni sidiĝadis kaj ludadis tre ofte. Mi memoras pri tiuj muretoj precipe pro mia otito, pri kiu mi parolos en alia okazo.
Nur lasta detalo, antaŭ ol mi parolos pri la dormejoj. Iam, certe kiam okazis la renoviĝo de la muraj farboj, ĵus farbita muro montris makulon de mano. Oni serĉis la kulpulon kaj la trovo iĝis facila, pro la farba spuro. Mi ne parolos pri la puno. Ne estas juste suferigi denove tiun korpeton, jam delonge nuliĝita en la forlaso de la morto. En iu posta ĉapitro, li tro suferos; do, suferu li ĉion kaj ricevu li sian eternan ripozon en la sama ĉapitro.
Jam temp’ está por konduki tiun mian popolon por dormi.
Ĉiuj en la vico. Mi memoras pri preĝoj, kiujn ni blekis unuvoĉe. Je la fino, la inspektoro

 Laŭdatu estu Nia Sinjoro!
kaj ni
    Porĉiame estu laŭdata!
Laŭdatu estu Nia Sinjoro!
Porĉiame estu laŭdata!

Kiom da fojoj?, ĉu kvin?, ĉu dek?
    Lauda’ est’ Nisinhor’
Porĉiam’ est’ laŭda’

Ĉu dudek?, ĉu tridek?
    Laŭdansinjo’!
Porĉiamlaŭda’!

Kial la hasto? Ĉu ĉiutage, la samon? Finfine, ni iris supren. En la unua tago, mi ricevis lankovrilon. En la unua nokto, ĝi malaperis. Subita bruo, malvarma blovo sur mi, mi vekiĝis. Bonvolema animo, mi pensas pri tiu blonda junulo kiu estos la protagonisto de la plej impresa fakto tie okazinta, ne, tute ne, mi konfuzmiksas ĉion, ene de la mallumo iu parolis:
Ĉu oni ŝtelis vian kovrilon? Mi kunportos alian.
Ĉu mi ploris? Ĉu eble mi tro tremadis? Mi atendadis, kuntirita, voĉo aŭdiĝis en la mallumo:
Filo de putino! Mia lankovrilo! Filo de putino!
Kaj mi sentis ke iu kovris min kaj ke la bonfarulo, kvazaŭ kato, silente malaperis. Mi forte alkroĉiĝis al la nova kovrilo kaj en la posta vespero mi ripetis tion, kion faris la najbaroj: mi nodis la kvar verticojn al la trabetoj de la lito por poste eniri sub la kovrilo. Li ridetante alproksimiĝis kaj diris ke ŝtelis kovrilon por mi kaj ke mi estu zorgema por ne plu perdi ĝin. Mi ĉion memoras sed ne la trajtojn de tiu duonviŝita vizaĝo.
Mi dormadis en la dormejo por etuloj, la litoj estis malnovaj. Estis alia, pli pura, por la granduloj, ĝi bonodoris. Kaj ankoraŭ tria dormejo, por la pisuloj. La inspektoro dormis kun la granduloj, ili rakontadis historiojn ĝis malfrue; en nia dormejo, iu blekis por silento, kaj ĉio paciĝis.
Mi ne scias pri tio, kiu decidis ke mi rajtus dormi inter la granduloj, en la sama lito de Geraldo. Tio okazis kelka tempo antaŭ mia forvojaĝo. Estis duetaĝaj litoj. En la unua, sube, dormis Antono, la inspektoro, kaj supre nekonatulo. En la dua Geraldo dormadis supre kaj tie mi ekdormadis. Sube, estis magra kaj alta nigrulo, mi nur memoras ke li tre estimis min. Kaj mi de nun aŭdadis la konversaciojn de la granduloj ĝis kiam la dormo konkeris min. En kelkaj okazoj, la inspektoro diradis la lastan vorton:
Do, ni jam sufiĉe parolis. Ni dormu.
Kaj ĉio iĝis silenta.
Iam, Geraldo skuis min kaj mi aŭdis kriojn:
Geraldo, Geraldo, via frato pisas sur min!
Mi rapide stariĝis, ekstreme honta.
En la posta vespero, pro timo, mi ne supreniris al la lito. Mi duonkaŝiĝis en anguleto kaj ekpreĝis, klopodante por ne fari bruon. Mi hontis pri ia skoldo, mi hontis pri la eblo reveni al la alia dormejo, mi ekstreme hontis kaj, pro tio, evitis ian bruon. La atendo estis kruelega, la anĝelusoj ripetiĝis stumblaj kaj ebriaj.
Geraldo, kie estas via frato?
He! ĉu li eble iris al la alia dormejo?
Li estas ĉi tie, ĉe mi, kuntiriĝinta.
Mi malrapide supreniris, la nigrulo ridetante konsolis min. Geraldo diris ion, mia animo pleniĝis je lumo, mi faligis la ŝarĝon de tiu senutila agonio kaj lacege ekdormis.
Ĉu eble okazis io, en posta tempo, por ke ĉiuj lankovriloj malaperis? Ĉu eble speco de puno? Ĉar en la lastaj monatoj, ni ne plu havis lankovrilojn. Kiam tio okazis, jen mi denove dormas sole. Kaj ĉiuj adoptis novan dormomanieron; la matracoj estis tre eluzitaj, de iliaj truoj forvenis erojn de pistata herbo: ni prenis la suban parton de la matraco kaj metis ĝin sur nia kuntiriĝinta korpo. La brako bezonis pezi sur ĝi. Tio ne egaliĝis al la lankovrilo sed certe estis pli bone ol la frostotremadoj. Malfacile estis, kun nova matraco. Mi memoras ke, iam, mi tiradis ĝin kaj ĝi risorte reiris. La odoro de la herbo estis bona, ankaŭ la odoro de la ŝtofo, sed ĝi ne algluiĝis al la korpo kiel la malnovaj, truplenaj, tiuj kiuj kovradis nin, iom post iom, per flava polveto. Malfacile ankaŭ estis grati la pikadojn de la litcimoj. Ĝi malrapide promenadis, jukis, ni sukcesis akompani ĝian vojon kaj la formikadon pro la kruretoj surkorpe. Subite, jen la ardo kaj la mano iris por juki kaj la matraco malkovris nin.
La noktoj longe daŭris.

daŭrigo en la venonta dimanĉo.