Categoria: ardeoj kaj vulturoj…

8. Medaloj, kudriloj kaj aliaj altvaloraĵoj

    Iam, fosante en la kotaro, mi trovis medalon de Nia Sinjorino. Iu diris al mi por ĝin montri al ajnulo, mi memoras nek nomon nek vizaĝon. Subite, mi staris antaŭ li kaj li montris fibolon plenan je medaloj. Ili estis belegaj. Li simple pendfiksis mian medalon al la fibolo kaj diris ke ĝi apartenas al li, li perdintis ĝin. Kompreneble mi ne kredis sed nenion mi rajtis fari.
El kie venis tiuj medaloj? Kiam iu trovadis medalon, zorgis atenteme sed finfine ĝia destino estis la fibolo de tiu junulo. Li estis granda, famiĝis pro sia kolekto kaj kelkfoje pave montris ilin.
Mi neniam plu trovis medalon, eĉ de malsupera sanktulo. Mi pensadis ke, se tio okazos, mi briligos ĝin kaj kaŝos por ke ĝi ne perdu la valoron kiel unu inter multaj en tiu fibolo.
Same valorajn kiel medalojn, ni havis kelkajn trezoretojn, kiuj estis objekto de zorgego. Tamem, siatempe, ĉio pasis de posedanto al posedanto.
Mi scias ke kelkaj lernantoj havis monon. Estis mistero la apero de mono kaj egala mistero estis la trovado de objektoj ne sendataj de parencoj. Mi duonmemoras, iu grandulo rakontis ke li petis al loĝanto de la urbo, tra truo en la muro, ke li aĉetu cigaredon.
Do. La altvaloraj trezoretoj estis kombiloj, dentobrosoj, fiboloj, ŝnuretoj, pecoj de tuko. La tukoj estis disfadenigitaj por ke oni  uzu la fadenojn en la kudraĵoj. Iam, feliĉulo ekhavis pecon el bantuko kaj li montris al ni ke, tirante la fadenon, ĝi venis kaj venis kaj venis kaj neniam finiĝis. La felpeca ŝtofo proponis longegan fadenon, ŝajnis magio. Vere, estis valorega posedaĵo.
Dum iom da tempo, kelkuloj havis bildoj “Eŭkalol'”. Eŭkalol’ estis marko de tualetsapo. Ene de la pako estis bildo sur dika papero. Kia mirindaĵo! Geraldo alvokis min por ke mi vidu, mi eniris en la grupo de granduloj kaj la posedanto montradis per sia propra mano, neniu rajtis tuŝi ilin. Mi memoras pri velŝipoj, mi memoras pri soldatoj el ĉiuj epokoj, eĉ spadisto! Mirindaĵo, mirindaĵo! Ili aperis en serioj, mi ne memoras detalojn, nur koloroj. Sublimaj koloroj, neforgeseblaj vidataĵoj!
Ni, la etuloj, nenion posedis ĉar la objekto iamaniere malaperadis. Kiam, poste, ni trovis ĝin en mano de iu grandulo, tiom da tempo pasis ke nia rajto nuliĝis. Krom tio ke, se ni plendus, ili batus nin.
Sed kudrilojn ni sukcesis havi. Ho, la kudriloj! Kia pacienco, kia precizeco, kia artfaritaĵo! Jarojn poste mi klopodis por fari unun, por montri al Angela nian laboron. Mi nenion sukcesis.
La plej grava ingredienco, por la farado de kudrilo, estis la tempo. Tion, ni troege havis. Mi faris pli ol unu kudrilon. La drato aperis danke al unu el tiuj mirakloj. Drato enmane, je diversaj dikecoj, post faldo kaj refaldo, ni rompis ĝin je la dezirata mezuro. Tuj poste, ni pintigis ĝin pere de frotado sur glata ŝtono. La dua paŝo estis trovi najleton kaj mi laŭte krias, ho Sinjor’!, Sinjor’!, diru al mi el kie venis tiuj najletoj! Post la ekhavo de la najleto, ni komencis platigi la alian pinton de la kudrilo. Ĝi devus iĝi tre plata. Pro tio ni bezonis specialan ŝtonon, sen reliefaĵo, por ke la metalo ne detruiĝu. Do. Post tio, ni batadis la najleton sur tiu plata kapo. Sur ambaŭ flankoj, alterne. Precize, pacience, trankvile. Tio tordigis la kapeton de la kudrilo kaj denove ni batis sur ĝin per la rondeca ŝtono. Ĝis kiam, finfine, la trueto aperas. Poste, surŝtone, ni fajlis la truitan kapeton por forfini la aspraĵojn.
Estis altvalora juvelo. Ni trafiksis ĝin surkolumen aŭ surpoŝen, mi ne scias, montrante la fragilan ilon.
Mi menciu ankoraŭ la sanktulajn bildetojn, kolorajn vitrajn rompitaĵojn, malplenajn alumetskatolojn, ho!, tiuj estis nemalhaveblaj por la akaparo de lokustoj.
Ili nomis pakaĉon al la donacpako ricevita de parencaro. Mi jam diris ke mi kaj Geraldo ricevis unun. Panjo sendis plie, ni ricevis nur unun. La pakaĉoj plenigis je povo la premiitojn. La petoj ĉiam estis la samaj: kombilo, dentobroso, dentopasto, tualetsapo, parfumo, dolĉa densigita lakto kaj tenisa pilko. La tenisaj pilkoj ravigis min ĉar mi eltrovis ke ili havis du egalajn desegnaĵojn, kiuj adaptiĝis unu ene de la alia, vera miraklo!
Mi memoras ke, iam, iu permesis al mi suĉadon el la trueto de la ladskatoleto kun dolĉa densigita lakto,  Ganimedo neniel ajn proponis la veran ambrozion. Mi ankaŭ memoras ke, iam, grandulo petis al mi fari la manon kiel konkon. Ni partoprenis de spektanta rondo kaj ĉiuj atente rigardadis min, tio estis privilegio inda de imperiestro favorato. Geraldo serioze kontrolis min, la Krezo verŝis en mian manon iom da parfumita harakvo. Ĉirkaŭe ĉio silentis. Mi sciis ke mi devus ŝmiri per ĝi la harojn. Antaŭe, mi intencis senti la parfumon. Sed kiam mi proksimigis la manon al la nazo, kreiĝis tumulteto kaj iu laŭte kriis:
Ne estas trinkaĵo, estas por la haro!
Mi tute skuiĝis pro ektimo, hontoplene, kaj rapide mi malsekigis miajn harojn. Ĉiuj ridis, vantemaj sed ravitaj. Dum longa tempo, pensi pri tiu okazaĵo tre ĉagrenigis min.

daŭrigo en la venonta dimanĉo.

7. Uniformoj kaj senŝuaj piedoj

    Mi ne certas ĉu mia memoro perfidas min, mi ne havis pli ol du uniformoj dum tiu periodo. Ne, ne, nun mi memoras, ni devis ĉiusemajne ŝanĝi ilin por ke ili estu lavataj. Cetere, ŝajnas ke ili ne estis posedaĵo nia. Post la bano, mi pensas ke unu dumsemajne, oni ricevis bulon da tuko kaj ĝin vestis. Foje mallonga, foje strikta, foje kvazaŭ kosmonaŭta vesto. Kelkfoje ni interŝanĝis la uniformojn. Unu ne sukcesis spiri, ene de ne butonumita vesto, la alia valsis ene de enorma sako. Rapida interŝanĝo kaj jen denove la komforteco kaj bela eksteraĵo.
Kelkaj uniformoj montris multajn malhelajn striojn. Vere, tio estis manko de fadeno. De tie, ni forprenis la fadenojn por niaj ĉiutagaj kudraĵoj.
Mi parolis pri bano sed mi forgesis detalon de amuziga memoraĵo. Ni ĉiuj estis nudaj, la banejo estis grandega, glatiga cemento, la duŝiloj estis ĉirkaŭ la granda malseka planko. Ni ĵetiĝis  surplanken kaj tiel ni glitis kelkajn metrojn. Oni koliziis kun piedoj, oni faligis kelkulojn, estis freneza trafiko. La tutan tempon, jen malseka korpeto glitante surgrunde. Ni lernis (nur la etuletoj faris tion), ni lernis ke diagonale la vojo estis pli longa, la korpo pli longe glitadis. Ni surventre ĵetiĝis, imitante la gestojn de naĝanto.
Dumvintre, kontraŭe, la banoj estis teruraj. Ni eniris sub la frida akvo, ni duonforiris sed la inspektoro sendis nin retro, kontrolante la torturon de unu post la alia.
Mi estis, kiel multaj, sep-ok jaraĝa, iomete pli, iomete malpi.
Kion mi kapablas memori, ankoraŭ pli, pri la uniformoj? Iutage, ni enviciĝintaj, oni komunikis ke, de nun, la uniformoj ricevos markojn por identigi ĝian posedanton. Mi ricevis bluegan uniformon, bluaĵon mirinde novan. Mi brodis sur ĝi miajn inicialojn. Kelkaj el la lernantoj brodis zorgege korektajn literojn. Kelkaj aliaj fuŝbrodis ion similan al litero, sufiĉus tireto kaj ĉio malaperadis. Mia brodaĵo estis nek pli nek malpli.
La fanfaronado daŭris unu semajnon. Post la sekvanta bano, reveninte al la vico de uniformoj, mi ne trovis tiun mian. Mi vane serĉis ĝin. Mi prenis unu kiu restadis, senkolora, plena je fadenmankoj, oni certe kudris sakojn per tiuj fadenoj. Longe poste, aperis iu kun miaj inicialoj sur la uniformo. Unu el miaj amikoj rimarkis miajn literojn kaj alvokis min kaj ni ĉirkaŭvolvis la etan ŝteliston. Li senkulpigis sin, dirante ke li vestis ĝin dum tiu lasta semajno, ĉar li ne plu trovis sian propran. Tre probable, estis vero. Kaj ne plu helpis proponi la ŝanĝon. La uniformo ne plu estis mirinde blua, eble eĉ strioj jam estis sur ĝi, de la fadenoj prenataj por la necesaj kudraĵoj kaj brodaĵoj.
Dum la tuta tempo ene de la internulejo, mi ne havis ŝuojn. Mi memoras ke kiam mi vestis nigrajn ŝuojn, post la reveno, jam en Rio-de-Ĵanejro, mi sentis terurajn dolorojn.
Vere mi ne certas ĉu ni restis senŝuaj la tutan tempon. Mi opinias ke jes. Eble lignoŝuo, mi klopodas por memori pri lignoŝuoj kaj mi ne sukcesas. Ne, ne estis lignoŝuoj. Kiam ni iradis al la rojo, mi bone memoras, ni levigis polvon per la piedoj kaj la granduloj skoldis nin.
Ĉu necesas certiĝi ĉu ni restis senŝuaj aŭ ne, la tutan tempon? Estas pro tio, ke mi memoras epizodon pri la senŝuaj piedoj.
Ni estas en la vico por supreniri al la dormejo. Nigrulo, kies nomo pro konfuzo mi insiste pensas esti Moseo, ĉar estis alia Moseo, kiu protektadis min, nigrulo kriadis al siaj kamaradoj, rigardante min kaj miajn amikojn:
Jen la acidaj blankuloj! Blankaj sed porkaj! Ili iras al la litoj sed ne lavas la piedojn. Poste ili fiparolas pri nigruloj. Mi estas nigra sed ĉiutage mi lavas la piedojn. Acidaj laktaĵoj…
Honteme, ni iris al la proksimaj kranoj, por forlavi la koton surpiede algluiĝintan.
Tiu memoraĵo igas min konkludi ke, antaŭ la iro al la dormejo, ni lavis la piedojn. Veras ke, post la lavado, ni daŭre restis senŝuaj. Malpuraĵoj fiksiĝis ĉe la piedplatoj. Sed la supra parto konservis sin pura.
Mi demandas al mi:  kiu estis la minimuma temperaturo kiujn ni tenis dum tiuj du vintroj?
Kalsono, ĉemizeto, pantoflo, ban- aŭ mantuko, littuko, kusenoj kaj, dum kelkaj okazaĵoj, lankovrilo, kiaj malfacilaj kaj neatingeblaj luksaĵoj! Nur por Marketo, pro la ftizo. Nur por mi, en ununura elaĉetanta nokto, kiam mi dormos en la domo de Fraŭlino Leka.
Kelkfoje, ni ricevadis de la parencoj dentopaston kaj tualetsapon. Verdire, mi memoras pri unu sendo, malgraŭ tio, ke ili parolis pri diversaj pakoj. Mi bone memoras pri la nova pasto, kiun mi plezure manĝadis, pri la parfumo de la sapo kaj pri la dentobroso, kiun mi pendis ĉekole, por ke oni ne ŝtelu ĝin. Post kelka tempo ĝi putriĝis kun urina odoro, mi pensas ke la ŝnureto estis tro longa.

daŭrigo en la venonta dimanĉo.

6. La manĝo

    Geraldo kutimis diri, ridetante, post kiam ni liberiĝis el la koŝmaro, ke la manĝo estis rizo kun fazeolo, tagmanĝe, kaj fazeolo kun rizo, vespermanĝe. Poste, facile estis ridi. Kaj li ne mensogadis.
Dummatene ni ricevis maizfarunan kaĉon. Mi ne memoras pri io ajn, krom tio. Tre ofte la kaĉo havis neelteneblan guston de keroseno. En la komenco, naŭziga, iom poste, terura, pli malfrue, forte, kaj fine, nura gusto de keroseno. Iam, lernanto rakontis ke ŝtatinspektisto vizitis la internulejon kaj trovis la kuiriston bavante sur la kaĉa kaserolo. Troigo. Certe, nura troigo. La gusto de keroseno ja sufiĉus. Kaj nun mi demandas al mi: ĉu la kerosena gusto estis mallerteco aŭ maveco? Ĉu hazarde aŭ provokado, por malfortigi nian rezistkapablo? Estas preskaŭ certe ke akcidento okazis kaj nenio pli. La kuiristo estis maljunulo, mi memoras pri tio, pro la bavo. Ĉu eble mi pensis ke li estis maljunulo nur pro tio, ke la lernanto akuzis lin pri bavo?
De lundo al sabato, tag- kaj vespermanĝe, rizo kun fazeolo. Dimanĉe aperis en la teleroj (aluminiaj kuvetoj, tiuj de la granduloj, puraj kaj brilaj), dimanĉe aperis peceto el ŝafidaĵo granda kiel eta lemono. Laŭ onidiro, en ĉiu semajno, oni mortis ŝafon de la pastro. Ĉiu dimanĉe, mi pensas ke nepre, jen la peco el ŝafidaĵo granda kiel lemoneto.
Meze de la rizo ĉiam aperis rondaj semetoj, naŭzigaj kaj kun netolerebla gusto.
Kelkfoje estis proponata makaronisupo. Estis dikaj tuboj, perditaj en la brogaĵo kaj iu friponaĉo, unu el la granduloj, laŭte kriis ke li ne manĝas tion ĉar, je la lasta fojo, ene de tuboj li trovis aranean ovon. Kial sciis li ke estis aranea?, mi min demandas nun. Necesis dividi tubon post tubo, per la kulero, por serĉi la ovon; se ni ne trovintus ĝin, ni mordis ĝin malrapide, plentime pro la ebla aŭdado de ia klako. Bone ke la supo estis maldensa kaj malofta. Kaj venis tago kiam iu diris ke la afero pri la aranea ovo estis por ke ni ne manĝu la supon kaj ili, la granduloj, manĝos ĉion.
Do. Mi ne memoras dum kiuj festotagoj, oni proponis al ni oranĝojn. Okazis du oranĝoj. Iu kriadis, aperadis plenkuvoj kun oranĝoj, ni enviciĝis. Ĉiu ricevis sian oranĝon kaj disiĝis. Ni per la dentoj senŝeligis ilin kaj la acida ŝelo vundis la lipojn. Ni ŝatadis la ŝelon por kelkaj ludoj, ni faris okulvitrojn, ni ŝprucigis la sukon sur la okulojn de la distriĝemuloj…
Ni faris tiel ke la oranĝo maksimume daŭru, ĝi estis admirata, lekata, perlange tuŝata, kaj finfine ni glutis la pecetojn, kun gusto de bedaŭro. La cetera parto de la tago estis luma kaj plena je kanzonoj. La miraklo okazis dufoje, dum tiujn plimalpli dudek monatoj. Oranĝo! Certe estis tago de iu sanktulo. Kiuj povus esti tiuj du miraklistaj sanktuloj? Mi nur certas ke ne estis la tago de la naskiĝo de dio. Ne! Por tiu tago, ili rezervis al ni sukeraĵon el lakto, kaj por tiu sukeraĵo mi rezervis ĉapitron, unu el la lastaj, amaran kaj dolorplenan.
Mi ankaŭ memoras pri mangoj. Mi ne scias ĉu multaj, ĉu malmultaj. Ververe, mi nur memoras pri unu. Sajnas ke tio ripetiĝis sed pri klara sceno, mi nur memoras unu fojon. Iu gajnis mangon. Ĉirkaŭ li rapide fermiĝis aro da kontemplantoj.
La elektito plezure ĝin lekis, malrapide, flavaj kaj la lipoj kaj la manoj. La plej sagaca kriis antaŭ ol vi forĵetos donu al mi kaj aliulo rapide kaj vi donu al mi kiam vi ne plu volos kaj mi poste kaj mi poste kaj mi poste kaj jen tuj fariĝis speco de vico. Laca pro tiu tutsola ĝuado, la posedanto donis la mangon, ankoraŭ plena je fadenetoj kaj suko kaj la dua sacerdoto daŭrigis la kulton, bavante en la centro de la meso, dum la ĉefsacerdoto iris pli malproksimen por sole leki siajn fingrojn, malpurajn de oro. La tria ricevis blankan frukton, kun kelka suko. Por li la plezuro mallonge daŭris ĉar la okuloj de la kvara iĝadis rondaj pro la atendo. Li pasadis la frukton. Blankan kaj sekan. Ĉu ankoraŭ estus suketo? Certe jes, ĉar la lasta ridetadis kaj forte suĉis la propran salivon.
Ĉu mia memoro forviŝis iun laktukan folion aŭ terpomon? Ne. Mi scias ke mi neniam manĝis aliaĵojn dum mia ĉeesto. Se tiu mirindaĵo okazintus, ĝi skribiĝus ene de mi per fajraj literoj, kiel la literoj de la ŝtono de la barbulo. Ĉar, same kiel la du oranĝoj kaj la mangoj, izolitaj, okazis ankaŭ la pecoj de manioko. Mi neniam manĝis kuiritan maniokon. Pli bone dirante, mi ne memoras ĉu mi iam manĝis kuiritan maniokon. Sed mi memoras ke lernanto, kiu helpis en la kuirejaj taskoj, kutimis kunporti eksteren duonputrajn pecojn el nekuirita manioko. Estis blanka karno kun maldikaj purpuraj vejnoj. Kelkfoje, mi gajnis el tiuj maniokoj. Ŝajnas ke lernanto de la grupo de Geraldo helpadis en la kuirejo. Ni atenteme manĝis la blankan parton, estis malagrable dolĉa kaj se, hazarde, ni mordis la purpuraĵon, tuj sentis amaron kaj acidon sur la lango. Fininte la blankan parton, ni ekmordetis la purpurajn partojn, ne tro putrajn, iom post iom alkutimiĝante al la gusto. Ĝis, finfine, manĝi la restaĵon, purpura kaj kun malbona gusto, naŭzo en la vizaĝo.
Krom tio, rakontindas la kutimo pri la sakoj kun manĝo. Estas malfacile rakonti, mi klopodos por.
Ni havis kudrilojn. Post kelkaj ĉapitroj, mi intencas priskribi la manieron fari ilin. Nune mi nur diros ke ni havis kudrilojn. Ili kudris malgrandajn pecojn de ŝtofo (el kie ili venis?, dio!) kaj pro tio ili uzis fadenojn forprenataj de niaj uniformoj. Tiel, ili preparis malgrandan sakon. Tre bone faritajn. La sako havis orlon ene de kiu kuris ŝnureton por fermi ĝin kaj iĝi speco de tenilo. Mi neniam faris ĝin ĉar la rezulto estis abomena. La sakon, ili pendigis en la talio, sub la vestoj. Dum la manĝo ili ĝin plenigis per manĝa restaĵo. Kaj tiel ĝi restis ĝis la momento kiam ni iris al la dormejoj. La movoj de la marŝado transformis rizon kaj fazeolon en bruna paston, de tre forta odoro. Tion, ili manĝis en mallumo. Mi certas ke la sako aŭ ĝia enhavo havis specifan nomon en la ĵargono de la lernejo. Mi ne memoras.
Kaj ili rakontadis ion, pri tio. Unu el la lernantoj tro plenigis sian sakon kaj, post la manĝo, ĉiuj devis paradi. La tubero iradis kaj venadis, io enorma forvenis de inter la junulaj kruroj, kie li devis havi nur la naturajn karnojn. La inspektoro ordonis al li foriri el la vico, malsuprenigi la pantalonon kaj, post la humiligo antaŭ ĉiuj, li devis prezenti la manojn al la manfrapilo. Tiu manfrapilo estis plena je truetoj, por ke la doloro estu pli intensa. Ĝi tre multe funkcios.
En la antikva Romo la lernantoj estis punataj per manfrapilo.
   Non laboras, vapulas.
Tio okazis, minimume, antaŭ mil, naŭcent kaj kelkaj jaroj de nia civilizacio. Civilizacio…
Restas ankoraŭ io rakontinda. Mi parolis pri la envicitaj kranoj, kie ni trinkis kaj lavis la piedojn.
Iam la akvo tute malaperis. Io okazis kaj ne plu fluis la akvo. Kiu eltrovis ke la rezervujoj de la necesejoj estis plenaj? Estis malfacilege grimpi sur la muroj. Komence, ni ankoraŭ fermis la rezervujojn, poste, ne plu. Sufiĉis suprenrampi kaj preni la akvon per la mano kiel konko, dum la alia mano firme alkroĉiĝis al la muro por eviti la falon.
La akvo estis varma, pro la suno, flava kaj kun gusto de rusto. Eble, ne gusto, sed nura odoro de rusto.
Dum milito oni ankaŭ devas trinki tiajn akvojn.

daŭrigo en la venonta dimanĉo.